Historia: skąd się wzięły "Gapy" z zielonym wieńcem na mundurach lotników 8. Krakowskiej Bazy Lotnictwa Transportowego

W 2009 roku lotnicy z podkrakowskich Balic jako pierwsi po II wojnie światowej otrzymali prawo noszenia odznak pilota z zielonym wieńcem.

W Dniu 19 lutego 1919 roku Rozkazem Kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych do użytku wprowadzone zostały zatwierdzone przez Naczelnego Wodza przepisy dotyczące odznaki pilota wojskowego potocznie nazywanej „Gapą”. W Rozkazie określone zostało, że odznakę nadaje Naczelny Wódz, na podstawie propozycji Dowódcy Wojsk Lotniczych oficerom i żołnierzom, którzy ukończyli zakończone egzaminami szkolenie lotnicze w szkole pilotów. Przepisy określały kształt i wymiary odznaki oraz precyzowały zasady jej nadawania i noszenia. Odznaka zaprojektowana została przez wykładowcę Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie Władysława Gruberskiego.

W 1928 roku starsze pokolenie lotników zgłosiło postulat, aby opracować odznaki pilota, które różniłyby się od siebie w zależności od tego, czy nadawane były w czasie pokoju czy w czasie wojny. Powołana w 1928 roku Komisja Odznak Polowych przy Departamencie Aeronautyki MSWojsk opracowała wzór „odznaki polowej”, która nie różniła się kształtem i wymiarami od zwykłych odznak z jednym jednak wyjątkiem – wieniec trzymany przez orła w dziobie miał kolor zielony. Ostateczne i obowiązujące do wybuchu wojny zasady nadawania odznak lotniczych wprowadzone zostały w 1933 roku. W dniu 22 grudnia w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. pod pozycją 334 ukazał się rozkaz nr 13/33 porządkujący zasady nadawania odznak w lotnictwie i wprowadzający klasy specjalności – 3, 2 i 1. Odznakę polową, której wyróżnikiem był zielony wieniec, uznano wówczas za odznakę najwyższej klasy (1), a prawo do jej noszenia mieli tylko ci, którzy wykonywali loty bojowe podczas wojny. Zasada ta obowiązywała do zakończenia II wojny światowej. Zaznaczyć należy, że pierwszy lot bojowy w odradzającym się lotnictwie polskim odbył się dnia 5 listopada 1918 roku. W tym dniu pilot Stefan Bastyr i obserwator Janusz de Beaurain wystartowali z lotniska Lewandówka podczas polsko – ukraińskich walk o Lwów. Polska załoga dokonała ataku bombowego na żołnierzy ukraińskich wycofujących się po nieudanym ataku na Dworzec Główny we Lwowie. Na pamiątkę tego lotu, do 1931 roku dzień 5 listopada ustanowiony został Dniem Lotnictwa Polskiego. W bieżącym roku obchodziliśmy 105 rocznicę tego lotu.

W okresie powojennym rozkazem nr 10/46 Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 września 1946 roku ustalono, że odznaką pilota wojskowego jest srebrny orzeł ze złotym wiankiem w dziobie, a odznaką nawigatora – złoty orzeł ze złotym wiankiem i złotymi błyskawicami wg projektu W. Gruberskiego z 1919 roku. Od 1954 roku wprowadzono ponownie klasy 3, 2, i 1, a od 1977 roku dodano jeszcze klasę mistrzowską. Kryteria nadawania klas zmieniały się stopniowo, w miarę wprowadzania nowych typów samolotów i programów szkolenia.

Obecnie zgodnie z „Instrukcją kwalifikowania pilotów i nawigatorów lotnictwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” nadawanie pilotom i nawigatorom licencji kolejnych klas ma na celu określenie poziomu wyszkolenia, podnoszenie zdolności bojowej personelu latającego Sił Zbrojnych RP oraz sprzyjanie bezpieczeństwu lotów przez podnoszenie poziomu wiedzy stosowanej i umiejętności lotniczych pilotów i nawigatorów pełniących czynną służbę w powietrzu. Współczesne odznaki są nadawane dożywotnio, ale utrzymanie klasy wymaga okresowego potwierdzania umiejętności stosownym egzaminem.

Piloci i nawigatorzy, którzy wykonali co najmniej siedem lotów bojowych mają prawo do noszenia odznaki pilota lub nawigatora z wieńcem w kolorze zielonym. Zaszczytu tego, po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej dostąpili lotnicy 13. Eskadry Lotnictwa Transportowego z Krakowa. Na mocy Rozkazu Dowódcy Sił Powietrznych Nr 1/73 z 30 września 2009 roku 3 października 2009 roku, Dowódca Sił Powietrznych gen. broni pil. Andrzej Błasik podczas święta 13. Eskadry Lotnictwa Transportowego nadał prawo noszenia odznaki za loty w warunkach wojennych. Przyznano wówczas odznakę 28 pilotom i 2 nawigatorom z krakowskiej eskadry, którzy wykonywali loty w Afganistanie i Iraku w związku ze służbą w PKW Afganistan i w PKW Irak. Przyznanie odznaki pilota z zielonym wieńcem lotnikom, którzy pełnią lub pełnili służbę w obecnej 8. Krakowskiej Bazie Lotnictwa Transportowego, było ogromnym wyróżnieniem i potwierdzeniem ich wyjątkowej misji w Siłach Powietrznych. Obecnie „Gapy” z zielonym wieńcem posiadają lotnicy 8. BLTr wykonujący loty na samolotach C – 295M CASA, którzy realizowali zadania lotnicze w rejonach działań objętych konfliktami zbrojnymi.