Ćwiczenie VIGILANT SKIES-2013

W przestrzeni powietrznej Polski, Rosji i nad wodami Bałtyku południowego odbyło się 25 września ćwiczenie Vigilant Skies-2013. Jego celem była weryfikacja sprawności systemu Cooperative Aerospace Initiative.  

Zadaniem CAI jest zapobieganie atakom terroru przeprowadzanym przy użyciu samolotów cywilnych, poprzez wymianę informacji o aktywności w natowskiej i rosyjskiej przestrzeni powietrznej oraz koordynację przechwytywania samolotów stanowiących zagrożenie (Renegade). Inicjatywa służy poprawie bezpieczeństwa tysięcy pasażerów korzystających każdego dnia z połączeń między państwami NATO i Rosją, a także innych lotów.

CAI może przydać się także w sytuacjach awarii i nieszczęśliwych wypadków, gdy zaistnieje ryzyko naruszenia granic państw. Zdarzały się przypadki utraty orientacji w przestrzeni i wlotu do sąsiada albo katapultowania się pilota z odrzutowca, który następnie pokonał setki kilometrów zanim spadł w innym kraju. Inicjatywa CAI pozwala o takich zdarzeniach błyskawicznie powiadamiać sąsiadów. Narodowe i sojuszniczy systemy obrony powietrznej takiego informowania nie przewidują. Sednem tego ćwiczenia nie było sprawdzanie procedur reagowania w powietrzu, lecz test wymiany informacji między dyżurnymi kontroli ruchu lotniczego. Po raz pierwszy ćwiczenie Vigilant Skies odbyło się 6-9 czerwca 2011 roku.

Tłem taktycznym dla rozegranego w tym roku praktycznego epizodu polsko-rosyjskiego Vigilant Skies-2013 było symulowane porwanie samolotu pasażerskiego, podgrywanego przez transportowiec C-295 z 8. Bazy Lotnictwa Transportowego. W lecącej z Krakowa do Skandynawii maszynie porywacze uszkodzili radiostacje i zmusili pilotów do obrania kursu na Sankt Petersburg. Samolot przechwyciła najpierw para F-16C z 31. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Krzesinach. Dowodzenie nią dyżurny dowódca Koalicyjnego Centrum Operacji Powietrznych CAOC Uedem powierzył dyżurnemu w Centrum Operacji Powietrznych w Warszawie. Równocześnie o zdarzeniu poinformowani zostali przez placówkę CAI w Warszawie dyżurni w analogicznej placówce w Moskwie. 

Piloci F-16 eskortowali maszynę do wód terytorialnych Rosji (w Obwodzie Królewieckim), gdzie przekazali ją pod nadzór pilotom myśliwców Su-27 z bazy w Czkałowsku. Po unieszkodliwieniu porywaczy przez pasażerów samolot zawrócił ku Polsce, przejęty od Rosjan przez pilotów F-16C i wylądował w 22. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku. Su-27 wróciły do Czkałowska. Całe ćwiczenie potrwało około trzech godzin. Procedura przekazania eskorty nad południowym Bałtykiem zajęła po kilkadziesiąt sekund. 

Podczas przechwytywania rosyjskie myśliwce nie wleciały w polską przestrzeń, a polskie w rosyjską. Piloci Jastrzębi i Suchojów zachowali bezpieczny dystans od siebie, zgodnie z przepisami lotniczymi ICAO. Nawiązali ze sobą łączność radiową.

Inicjatywa Cooperative Aerospace Initiative (CAI) jest efektem uzgodnień poczynionych w 2002 roku w Radzie NATO-Rosja. Sprzyja budowie zaufania polityczno-wojskowego między państwami sojuszu, zwłaszcza granicznymi Norwegią, Polską i Turcją a Federacją Rosyjską. Polsce przypadła rola gospodarza centrum koordynacyjnego systemu dla NATO. Rosyjski odpowiednik mieści się w instytucji kierowania ruchem lotniczym w Moskwie.

Oprócz tych komórek funkcjonują po trzy ośrodki natowskie (Warszawa – PAŻP, Bodo w Norwegii, Ankara w Turcji) i rosyjskie (Murmańsk, Królewiec, Rostów nad Donem). Zbierają one informacje o potencjalnie niebezpiecznych zdarzeniach w powierzonych im rejonach informacji powietrznej (FIR) i wymieniają się nimi za pośrednictwem centrów koordynacyjnych. Gdy samolot zostanie uprowadzony lub ulegnie awarii, a znajdzie się w strefach zainteresowania obu stron (obszarach przygranicznych), dyżurni polscy i rosyjscy zasygnalizują sobie zaistniałą sytuację, aby uruchomić działania antykryzysowe. Zadzwonią do siebie i prześlą dzierżawionym łączem dane o statku powietrznym, cywilnym i państwowym, jeśli ostatni stanowi on zagrożenie dla sąsiadów. Przekazaniu podlegają: nazwa obiektu zgłoszona w planie lotu, jego położenie, wysokość, prędkość, pułap, skład obiektu (może lecieć kilka statków powietrznych) oraz lotniska startu i lądowania.

Architektura systemu CAI IES umożliwia innym krajom członkowskim i partnerom NATO włączenie się do programu. Gotowość operacyjną CAI IES ogłoszono w grudniu 2011, po sprawdzeniu jego działania podczas ćwiczeń Vigilant Skies 2011, które odbyły się w czerwcu 2011 r.

Ppłk Artur Goławski