"Archeologia lotnicza. Archeologia lotnictwa" – nowa publikacja Muzeum Sił Powietrznych

Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie poinformowało, że pod jego skrzydłami właśnie ukazała się nowa książka pt. "Archeologia lotnicza. Archeologia lotnictwa".

Oddawana w ręce Czytelnika publikacja dotyczy dwóch aspektów powiązania między archeologią a lotnictwem: dwóch dziedzin, które – jak mogłoby się zdawać – nie powinny mieć ze sobą nic wspólnego. Jedna z nich bowiem – archeologia – zajmuje się badaniem materialnych pozostałości dawnych społeczności ludzkich, ukrytych najczęściej pod powierzchnią ziemi, podczas gdy druga dotyczy użytkowania statków powietrznych, wznoszących się wysoko ponad tej ziemi powierzchnią. Domeną tych dziedzin nauki i praktyki są zatem przeciwstawne żywioły ziemi i powietrza. Tymczasem, jak się okazuje, są one powiązane ze sobą bardzo ściśle, tworząc transdyscyplinarne obszary nie tylko historycznych badań naukowych ale także i konserwacji dziedzictwa kulturowego.

Jednym z tych obszarów jest historia awiacji, której poznanie i zachowanie w społecznej pamięci wymaga bardzo często wykorzystania metod badawczych właściwych dla archeologii. Archeologia lotnictwa to bowiem prowadzone metodami właściwymi dla archeologii działania na rzecz odnajdowania, dokumentowania i zachowania obiektów oraz miejsc ważnych dla historii lotnictwa, takich jak wraki samolotów i miejsca katastrof, a także konstrukcje i obiekty związane z lotnictwem, takie jak opuszczone lotniska czy hangary. W przypadku takich działań to lotnictwo jest beneficjentem współpracy, bez której nie byłoby możliwe uzyskanie ze śladowo często zachowanych materialnych pozostałości awiacji pełnej wiedzy o historii tej tak ważnej dziedziny działań ludzkich.

Ale jest i inny aspekt współpracy między archeologią a lotnictwem, taki, w którym to archeologia – co może budzić zdziwienie – nie może obejść się bez korzystania ze statków powietrznych i aparatów latających. Archeologia lotnicza polega mianowicie na obserwacji i dokumentacji powierzchni ziemi z powietrza, w celu wykrycia pozostałości dawnych kultur i wymarłych cywilizacji. Pozostałości te mogą być zidentyfikowane tylko „z lotu ptaka”, dzięki odmienności szaty roślinnej, zabarwieniu, wilgotności i temperatury gleby lub zróżnicowaniu morfologii terenu. Dzięki archeologii lotniczej można też ograniczyć niszczące metody badawcze, takie jak wykopaliska archeologiczne, chroniąc nasze wspólne dziedzictwo kulturowe dla przyszłych pokoleń.

Inicjatorem powstania tej publikacji był Paweł Pawłowski, który pełnił wówczas funkcję dyrektora Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie i, pamiętając wystawę dotyczącą archeologii lotniczej w Polsce, która w roku 2005 przygotowana została na podstawie koncepcji Zbigniewa Kobylińskiego przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie i Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, uznał, że to właśnie dęblińskie muzeum będzie właściwym miejscem, aby po upływie kilkunastu lat zaprezentować ponownie tę gałąź archeologii, uwzględniając ogromny postęp techniczny, który dokonał się w okresie dzielącym te dwa wydarzenia muzealne, takie jak możliwość zastosowania w archeologii zdalnie sterowanych bezzałogowych statków powietrznych czy wykorzystanie lotniczego skanowania laserowego do tworzenia cyfrowych modeli terenu, jak również nowe, niezwykle ważne odkrycia dokonane w ostatnich latach przez polskich archeologów „z lotu ptaka”. Równocześnie, było oczywiste, że ze względu na szczególny charakter Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, ta nowa wystawa musi uwzględnić także to, co archeologia, ze swoją wypracowaną metodyką terenowych badań wykopaliskowych, w zamian może wnieść do badań historii lotnictwa, zwłaszcza wojskowego.

Publikacja, której autorami są archeolog i historyk wojskowości, towarzyszy zatem wystawie, której otwarcie miało miejsce w Dęblinie 15 września 2021 roku, w programie V. Seminarium Muzealnictwa Wojskowego Przyszłość przeszłości, uzupełniając ją o treści, które nie mogły zostać zaprezentowane w ograniczonej przestrzeni muzealnej. Wystawa „Archeologia lotnicza. Archeologia lotnictwa” przygotowana została na podstawie scenariusza opracowanego przez Zbigniewa Kobylińskiego, Pawła Pawłowskiego i Jacka Zagożdżona, przez Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie przy współpracy dwóch warszawskich instytucji: Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Widzowie będą mogli zwiedzać wystawę jeszcze do końca października 2023 roku.

Zapraszamy do lektury.