Osobiste pamiątki płk pil. Wiktora Pniewskiego w zbiorach Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie

Do zbiorów Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie trafiły unikatowe pamiątki po płk. pil. Wiktorze Pniewskim, pilocie Wojska Polskiego, uczestniku Powstania Wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej, żołnierzu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i dowódcy 7 pułku lotnictwa bombowego.

Pamiątki zostały przekazane przez krewnego pułkownika – pana Piotra Janiaka. Jest to liczny zbiór dokumentów o charakterze wojskowym: m.in. albumy fotograficzne z 1936 roku przekazane Wiktorowi Pniewskiemu przez przyjaciół z Dęblina, dyplom nadania tytułu honorowego członka Korpusu Podoficerów Zawodowych 3 pułku lotniczego z 1934 roku za wkład w rozwój tej jednostki, relacje lotnicze z 16 października 1919 wykonane w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, listy gratulacyjne otrzymane od dowódców, mapy związane z kursem oficerów Sztabowych Lotnictwa z 1925 roku.

Wiktor Pniewski to osoba o niezwykłym życiorysie i zasługach dla historii lotnictwa, przede wszystkim na terenie Wielkopolski.

Urodzony 5 grudnia 1891 roku w Kłecku, pobierał nauki w Poznaniu. Od 1906 r. należał do młodzieżowej organizacji niepodległościowej – Towarzystwo Tomasza Zana, działającej w Szkole Handlowej. W październiku 1911 roku został powołany do służby w armii niemieckiej – w 9 Pułku Huzarów w Strasburgu. W trakcie służby zdobył kwalifikacje lotnika obserwatora, w grudniu 1913 roku przeniesiono go do 4 Baonu Lotniczego jako pomocnika mechanika. Podczas I wojny światowej, w latach 1916-1917, szkolił się w Szkole Lotniczej w Koszalinie, którą ukończył w stopniu sierżanta z tytułem pilota. Po skierowaniu na front zachodni został kontuzjowany w sierpniu 1918 roku. Gdy rany zostały wyleczone, Pniewskiego skierowano do Stacji Lotniczej na Ławicy. W listopadzie 1918 roku stał się członkiem tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Istotnym wydarzeniem w życiu Wiktora Pniewskiego było Powstanie Wielkopolskie, w którym od początku brał czynny udział. 5 i 6 stycznia 1919 roku przeprowadził słynny atak na stację lotniczą ławicy. Dzięki temu w ręce powstańców wpadła duża ilość sprzętu wojskowego: od samolotów po amunicję i ciężkie karabiny maszynowe. Zgodnie z dekretem komendanta POW mjr. rez. Palucha, Pniewski został mianowany komendantem stacji oraz dowódcą powstańczych sił lotniczych. Na przełomie stycznia i lutego sformował 1 wielkopolską eskadrę lotniczą, a 15 lutego objął nad nią dowództwo. Eskadra, oraz sam Pniewski, brała udział w zmaganiach wojennych podczas wojny polsko-ukraińskiej oraz polsko-bolszewickiej.

Mapa z Kursu Oficerów sztabowych Lotnictwa; Relacja lotnicza nr 102 z 16 października 1919 r. z obserwacji pochodu piechoty na Wirków i Olszę (fot. ze zbiorów Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie)

Warto dodać, że 1 czerwca 1920 roku Pniewski został awansowany do stopnia kapitana. Za czyny na polach walk w wojnie polsko-bolszewickiej został odznaczony medalem Virtuti Militari. 6 marca 1922 r. wyznaczono go na zastępcę dowódcy Centralnej Składnicy Lotniczej w Warszawie. Następnie, w 1925 roku uczestniczył w kursach doskonalących oraz został przeniesiony do 3 pułku lotniczego w Poznaniu na stanowisko oficera taktycznego. W 1927 awansował na stopień majora. W tym samym roku ze stanowiska kwatermistrza trafił na posadę dowódcy dywizjonu. Na początku lat 30-tych pełnił funkcję komendanta bazy 6 Pułku Lotniczego we Lwowie. W 1935 roku został komendantem Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie oraz mianowano go podpułkownikiem. Rok później pełnił funkcję zastępcy kierownika ds. zaopatrzenia w Kierownictwie Zaopatrzenia Lotnictwa w Warszawie.

W trakcie II Wojny Światowej przez Rumunię dotarł do Francji, w której to dowodził Eskadrą Oficerską. W czerwcu 1940 roku organizował ewakuację do Wielkiej Brytanii, w której wstąpił do Royal Air Force. Tego samego roku został mianowany komendantem Obozu Żołnierskiego Polskich Sił Powietrznych w stacji lotniskowej RAF Dunholme-Lodge. Powrócił do Polski w 1947 roku. Zweryfikowany w stopniu pułkownika. W latach 1947-48 był dowódcą 7 pułku lotnictwa bombowego. Był także szefem Wydziału Wojskowego w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym. Na emeryturę przeszedł w 1952 roku. Zmarł 13 sierpnia 1974 r. w Koźminie.

Od 2019 roku płk pil. Wiktor Pniewski jest patronem 33. Bazy Lotnictwa Transportowego w Powidzu.

Więcej zdjęć unikatowych pamiątek po płk. pil. Wiktorze Pniewskim przekazanych do Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie można zobaczyć na stronie www.muzeumsp.pl

opracowanie: Marcin Kalbarczyk