Rocznica oblotu śmigłowca PZL SM-2

65. lat temu został oblatany polski lekki śmigłowiec wielozadaniowy, będący rozwinięciem radzieckiego śmigłowca Mi-1 produkowanego na licencji w WSK PZL-Świdnik.

Po rozpoczęciu licencyjnej produkcji SM-1, zespół polskich konstruktorów kierowany przez inż. J. Tyrchę rozpoczął w latach 1957–59 projektowanie jego ulepszonej wersji, nazwanej SM-2. Zwrócono uwagę na znaczny nadmiar mocy silnika, który mógł pozwolić na zabranie przez śmigłowiec większej ilości ludzi lub ładunku. Zaprojektowano zupełnie nowy kadłub z dużą, wygodną kabinę mieszczącą razem z pilotem 5 ludzi. Do kabiny można też było zabrać nosze z chorym, załadowywane przez otwierany przód. Obszerne, przesuwane drzwi po obu stronach kadłuba ułatwiały wsiadanie i wysiadanie oraz prowadzenie z powietrza operacji ratowniczych przy pomocy specjalnej wciągarki. Bogate oszklenie kabiny zapewniało pilotowi doskonałą widoczność. Przy konstruowaniu SM-2 wykorzystano z rosyjskiego Mi-1 zespół napędowy razem z wirnikiem nośnym, częściowo przekonstruowaną belkę ogonową ze śmigłem sterującym oraz podwozie.

Prototyp SM-2 został oblatany 18 listopada 1959 roku (pilot kpt. Stanisław Wiącek), a następnie poddano go kolejnym próbom zakładowym. Zbudowano dwa prototypy latające (nry S201001 i S201002) i jeden do prób statycznych. Próby fabryczno-kwalifikacyjne zakończyły się w styczniu 1961, Pierwsza oficjalna prezentacja SM-2 miała miejsce we wrześniu 1960 roku, podczas tzw. Łódzkiego Salonu Lotniczego, który był częścią ogólnopolskich obchodów Święta Lotnictwa.

ZL SM-2 w wersji sanitarnej (fot. Andrzej Morgała, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Pierwsze śmigłowce SM-2 trafiły do ludowego Wojska Polskiego w końcu 1960 roku. Jednostką, która jako pierwsza otrzymała te śmigłowce był 36 Specjalny Pułk Lotnictwa.

Śmigłowiec ten nie był tak udany jak jego protoplasta – SM-1. Miał gorsze właściwości podczas startu i gorsze osiągi w zawisie. Przyczyną była nie tylko większa masa startowa, ale też nieprawidłowa konstrukcja wlotu powietrza do gaźnika, co obniżało moc silnika maszyny (wadę tą usunięto w kilku egzemplarzach). Jednakże doświadczenie zdobyte przez inżynierów z WSK Świdnik pozwoliło później na samodzielne opracowanie takich konstrukcji jak PZL W-3 Sokół i PZL SW-4.

Produkcja SM-2 trwała w latach 1960-1963. Wyprodukowano 85 egzemplarzy SM-2, kilka z nich wyeksportowano, ich odbiorcą była Czechosłowacja. Dla lotnictwa wojskowego zakupiono w sumie 80 SM-2, kilka używano potem w cywilnym lotnictwie sanitarnym.

W latach 70. XX wieku rozpoczęto w ludowym Wojsku Polskim zastępowanie SM-2 nowszym śmigłowcem Mi-2. Ostatnie maszyny SM-2 wycofano z polskiego wojska w marcu 1979 roku.

Śmigłowiec SM-2 nr fabr. S202016, rejestracja cywilna SP-SAP, znajduje się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.