Statystyka: Zdarzenia lotnicze związane z utratą łączności

Dość częstym, ale w większości przypadków niegroźnym czynnikiem zagrażającym bezpieczeństwu w powietrzu, jest utrata łączności radiowej oraz jej zamierzony lub niezamierzony brak. Wśród zdarzeń lotniczych badanych przez Państwową Komisję Badania Wypadków Lotniczych, z których raporty opublikowane zostały na portalu bezpieczeństwo.dlapilota.pl, brak jest na szczęście zdarzeń zakończonych tragicznie, jednakże problemu braku lub utraty łączności nie można bagatelizować.

Łączność radiowa umożliwia sprawne i bezpieczne poruszanie się w przestrzeni powietrznej i jest podstawową kwestią umożliwiającą skoordynowanie coraz to większego natężenia ruchu statków powietrznych. Zgodnie z dostępnymi raportami, brak łączności był powodowany zarówno błędami pilotów, kontrolerów czy obsługi na lotniskach, jak również często niesprawnością sprzętu. W niektórych przypadkach nie ustalono jego przyczyny.


Wśród przyczyn utraty łączności lub braku jej nawiązania w badanych przez PKBWL incydentach znalazły się:

• pagórkowaty teren (zakłócenia)

• wadliwe słuchawki dowódcy statku powietrznego

• nieustalona usterka bloku radiostacji

• nieskontrolowanie przez pilotów panelu wyświetlacza radia po zakończeniu nadawania

• brak kontroli okresowej stanu i konserwacji przycisku nadawania radia

• nieprzestrzeganie przepisów i brak znajomości obowiązujących procedur

• niewłaściwe obsługiwanie radiostacji i prowadzenie korespondencji radiowej (kierowca samochodu)

• niewłaściwe prowadzenie korespondencji radiowej przez kontrolera ruchu lotniczego

• niewłaściwy monitoring częstotliwości radiowych przez załogę samolotu

• nawiązanie łączności z niewłaściwym sektorem ATC

• niesprawność techniczna radiostacji używanej przez operatora pojazdu

• nieutrzymywanie przez pilota samolotu ciągłego nasłuchu na właściwym kanale łączności fonicznej oraz niezgłaszanie swojej pozycji organowi zapewniającemu informację powietrzną

• wyciszenie radia przez ucznia pilota

• wykonywanie lotu przez ucznia-pilota bez łączności z kontrolerem

• nieprawidłowe manipulowanie przełącznikami na panelu audio

• niewłaściwe słuchanie readback’ów i podpisów stacji nadawczych

• błąd identyfikacji - przypisanie do pojedynczego track'u dwóm obcym stacjom nadawczym

Okoliczności sprzyjające zdarzeniom związanym z brakiem łączności radiowej:

• brak sprawdzenia łączności radiowej po dłuższym braku słyszalnej korespondencji

• niekorzystanie w trakcie lotu z map trasowych, na których umieszczone są częstotliwości radiowe właściwych sektorów ATC

• niewłaściwy wybór częstotliwości oraz brak jej weryfikacji przez członków załogi

• niewłaściwy odbiór zezwolenia przy jednoczesnym braku wzajemnego zweryfikowania jego poprawności przez członków załogi

• niewłaściwe przekazanie zezwolenia przez ATC

• brak przypomnienia, drogą radiową z odpowiednim wyprzedzeniem, uczniowi-pilotowi przez instruktora nadzorującego loty szybowcowe o nakazie lądowania przed godziną rozpoczęcia aktywności CTR

• brak oznakowania drogi technicznej, wskazującego odległość bezpieczną od drogi startowej

Niektóre zalecenia PKBWL:

• omówić specyficzne uwarunkowanie wykonywania lotów w obowiązującej przestrzeni powietrznej (MATZ lub CTR), w kontekście zaistniałego incydentu

• uzgodnić zasady wykonywania lotów szybowcowych na lotnisku EPBY

• opracować i wdrożyć odpowiednie procedury postępowania w przypadku, gdy załoga samolotu nie stosuje się do zapisów AIP Polska, a także nie utrzymuje stałej dwukierunkowej łączności radiowej z organem kontroli lotniska

• wprowadzić obowiązek używania przez personel operacyjny organów służb ruchu lotniczego osobistych słuchawek nagłownych na stanowiskach radarowych podczas pracy

• zwrócić uwagę pilotom, by bacznie zwracali uwagę na prawidłowe ustawienie przełączników na panelu sterowania audio

• z materiałami zdarzenia zapoznać personel organów kontroli lotniska (TWR), ze zwróceniem szczególnie uwagi na obowiązek odsłuchiwania („readback’u”) wydanego zezwolenia i odpowiednio wcześniejszego przekazywania na łączność z kontrolerem TWR statków powietrznych

• rozważyć wprowadzenie następującego modelu pracy na TWR EPWA: operator DEL – pracuje w słuchawkach, kontrolerzy GND i TWR – pracują bez słuchawek

Zachęcamy do zapoznania się z badanymi przez PKBWL zdarzeniami:
Wlot bez nawiązania łączności radiowej w strefę CTR EPKK przez pilota samolotu Mooney M20J D-EHJM 1000/11

Utrata łączności radiowej na pokładzie samolotu Boeing 737-40 SP-ENF podczas lotu 511/11

Przerwa w łączności radiowej z samolotem Cessna 152 SP-IDB i prawidłowe wykonanie procedury awaryjnej przez pilota 1016/10

Utrata łączności radiowej podczas lotu trasowego samolotu PZL-110 Koliber SP-TKL 983/10

Zablokowanie częstotliwości radiowej organu kontroli lotniska przez załogę samolotu Cessna 150 SP-KHM spowodowane usterką radia 961/10

Wlot do przestrzeni CTR EPKK bez łączności z kontrolą ruchu przez śmigłowce Aerospatiale AS-350 F-GJRP i F-GECM 850/10

Wjazd na drogę kołowania bez zezwolenia przez samochód 'Dyżurny elektryk' i zatrzymanie kołowania samolotu Piper PA-34 SP-KSZ 615/10

Uchwała dot. incydentu nieuprawnionego wjazdu na drogę kołowania przez samochód 'Dyżurny elektryk' i przerwania kołowania samolotu Piper PA-34 SP-KSZ 615/10

Brak łączności radiowej załogi samolotu Cessna 560XL SP-KCS ze służbą ruchu lotniczego w FIR Padwa 563/10

Utrata łączności z samolotem ATR-72 SP-LFA i brak monitorowania częstotliwości 121.5MHz przez załogę 551/10

Chwilowa utrata łączności kontrolera lotniska Warszawa-Okecie z pojazdem służby utrzymania lotniska będącym w pobliżu drogi startowej 33 471/10

Uchwała dot. utraty łączności kontrolera lotów z pojazdem utrzymania lotniska przebywającym w pobliżu pasa startowego 471/10

Nieprawidłowości w komunikacji radiowej pilota samolotu Cessna 182 SP-TKO w rejonie kontrolowanym lotniska EPKK 681/09

Utrata łączności z uczniem-pilotem szybowca SZD-9 Bocian SP-2802 od momentu zaplanowanej zmiany częstotliwości radiowej 623/09

Uchwała. dot incydentu utraty łączności z pilotem szybowca SZD-9 Bocian SP-2802 od momentu zmiany częstotliwości radiowej 623/09

Krótkotrwała utrata łączności przez załogę samolotu Boeing 737-500 SP-LKA w trakcie odlotu z lotniska 585/09

Niezastosowanie się pilota szybowca SZD-30 Pirat SP-2705 do wyznaczonej godziny lądowania 480/09

Uchwała dot. wypadku na spadochronie Mars 291 147/09

Naruszenie bez zezwolenia drogi startowej lotniska Warszawa - Okęcie (EPWA) przez pojazd 27/09

Nieuprawnione zajecie drogi startowej przez samochód 753/08

Przerwanie podejścia do lądowania przez załogę samolotu Boeing 737 SP-LKF 359/08

Przejazd bez uzgodnienia i łączności radiowej przez próg drogi startowej samochodu 352/08

Przerwanie łączności z załogą samolotu Embraer 170 SP-LDA trwające pond 5 minut z nieznanej przyczyny 232/08

Incydent z udziałem samolotu Cessna 172 SP-KLO w CTR EPLL spowodowany nieprawidłowym manipulowaniem przełącznikami na panelu audio 194/08

Utrata łączności radiowej po zajęciu drogi startowej przez załogę samolotu ATR 42 41/08

Wlot bez nawiązania łączności do FIR Warszawa przez samolot Boeing 737-800 TF-JXD 470/07

Lot załogi samolotu Airbus A320 EC-HRP bez nawiazania łączności w FIR Warszawa 255/07

Utrata łączności radiowej przez załogę samolotu Fokker 70 w FIR Warszawa 123/07

Utrata łączności przez samolot Embraer 145 SP-LGH na skutek wykonania polecenia dla załogi samolotu ATR-72 118/07

Zajęcie drogi startowej bez zezwolenia przez samolot Boeing 737-300 wkutek błędów komunikacji z kontrolerem 59/07