Rocznica śmierci jedynej kobiety zamordowanej w Katyniu

Dziś przypada 81. rocznica śmierci por. pilot Janiny Lewandowskiej, jedynej kobiety zamordowanej w Katyniu.

Dziś przypada też 113. rocznica jej urodzin. Janina Lewandowska urodziła się w 22 kwietnia 1908 roku w Charkowie. Była córką gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego (naczelnego dowódcy powstania wielkopolskiego) i Agnieszki z domu Korsuńskiej.

Janina Lewandowska kształciła się w Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu i w latach trzydziestych nierzadko występowała na scenie. Nie zdecydowała się jednak zostać śpiewaczką, tak jak niegdyś planowała. Nową jej pasją stało się natomiast lotnictwo. Była pod wrażeniem pokazów na Ławicy.

Wstąpiła do Aeroklubu Poznańskiego, gdzie skończyła kurs szybowcowy i uzyskała licencję pilota sportowego. Przeszła też szkolenie samolotowe. Dzięki temu została przyjęta do Wyższej Szkoły Pilotażu na Ławicy i w 1936 roku otrzymała dyplom pilota motorowego. W 1938 r. przeniosła się do Centrum Wyszkolenia Łączności w Zegrzu, w którym odbywała szkolenia z zakresu obsługi tzw. telegrafów Hughes’a. Odbyła również kursy radiotelegraficzne we Lwowie i w Dęblinie.

Fascynowało ją także spadochroniarstwo. W wieku 22 lat skoczyła na spadochronie z wysokości 5000 m. Była pierwszą Europejką, która tego dokonała.

Janina Lewandowska z entuzjazmem brała udział w pokazach podniebnych akrobacji. Dzięki lotnictwu poznała przyszłego męża – oficera rezerwy i instruktora szybownictwa Mieczysława Lewandowskiego. Młodzi spotkali się w 1936 roku na pokazach szybowcowych w Tęgoborzu koło Nowego Sącza. Pobrali się krótko przed wybuchem II wojny, 10 czerwca 1939 roku.

Janina Lewandowska została zmobilizowana we wrześniu 1939 r. Razem z innymi żołnierzami 3. Bazy Lotniczej z Ławicy ewakuowanymi na wschód kraju, dostała się niewoli sowieckiej. Przebywała w obozach w Ostaszkowie i Kozielsku. Została zamordowana w Katyniu 22 kwietnia 1940 roku.

Czaszkę Lewandowskiej, razem z kilkoma innymi, przywiózł do Wrocławia jeszcze w czasie II wojny światowej prof. Gerhard Buhtz, pracujący w niemieckiej ekipie przy ekshumacji zwłok w Katyniu. Przechowywano je ponad 65 lat w Zakładzie Medycyny Sądowej we Wrocławiu.

Czaszka Janiny Lewandowskiej jest jedyną, którą udało się zidentyfikować. Jak mówił w 2005 r. w wywiadzie dla PAP prof. Tadeusz Krupiński, antropolog z Uniwersytetu Wrocławskiego, do identyfikacji użyto metody tzw. superprojekcji - za pomocą projektora zdjęcie Janiny Lewandowskiej rzutowano na czaszkę kobiety zamordowanej w Katyniu.

Szczątki Janiny pochowano z honorami wojskowymi 4 listopada 2005 roku w grobowcu Muśnickich na cmentarzu w Lusowie. Zrekonstruowana kopia czaszki została przekazana do Muzeum Powstańców Wielkopolskich imienia Generała Józefa Dowbora-Muśnickiego, gdzie są przechowywane także pamiątki po córce generała. W 2007 roku minister obrony Bogdan Klich pośmiertnie nadał Janinie Lewandowskiej stopień porucznika.