Rocznica oblotu samolotu RWD-13

Dziś przypada 89. rocznica oblotu polskiego samolotu turystycznego RWD-13, skonstruowanego przez zespół RWD i produkowanego w licznej serii przed II wojną światową.

Samolot RWD-13 został skonstruowany pod koniec 1934 roku w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych na Okęciu w Warszawie jako rozwinięcie linii samolotów turystycznych RWD-6. Głównymi konstruktorami byli Stanisław Rogalski i Jerzy Drzewiecki, a obliczeniami zajmował się Leszek Dulęba.

RWD-13, w porównaniu z RWD-9, miał silnik rzędowy o dwukrotnie mniejszej mocy i mniejszą mechanizację skrzydeł, ponieważ samolot miał być w odróżnieniu od swoich poprzedników maszyną użytkową, a nie zawodniczą. Mimo to zachował zalety takie jak krótki start i lądowanie, dość dużą prędkość jak na moc silnika oraz łatwość pilotażu i stateczność.

Na kratownicę kadłuba spawaną z rur stalowych nałożona była karoseria (w celu nadania kształtu aerodynamicznego) składająca się z podłużnic i sklejkowych wręg. Całość kryta była płótnem, a drewniane skrzydła pokryte były sklejką i płótnem. Kabina o dobrej widoczności posiada wentylację i ogrzewanie. Podwozie o dużym skoku amortyzatorów pozwalało na bezpieczne "twardsze" lądowanie. Na skrzydłach pozostawiono automatyczne sloty i szczelinowe lotki, rezygnując jednak z klap. W celu łatwiejszego hangarowania skrzydła składane były wzdłuż kadłuba.

Prototyp RWD 13 o rejestracji SP-AOA, został oblatany przez Kazimierza Chorzewskiego w dniu 15 stycznia 1935 roku. Po wprowadzeniu drobnych zmian w konstrukcji płatowca, w maju tego samego roku rozpoczęto produkcję seryjną samolotów RWD 13. Przerwał ją dopiero wybuch wojny w 1939 roku. Spośród wyprodukowanych około 100 egzemplarzy, blisko 20 wyeksportowano – w Brazylii jedna maszyna tego typu lata do dziś. W Polsce większość samolotów RWD 13 zakupiło Ministerstwo Komunikacji i LOPP. Kilka znalazło się w rękach prywatnych, dwa lub trzy egzemplarze zakupiły w sierpniu 1939 roku władze wojskowe. Podczas dostarczania ich we wrześniu do bazy w Brześciu jako maszyn dyspozycyjnych jeden z samolotów został pomyłkowo ostrzelany przez własną artylerię przeciwlotniczą. Produkcję licencyjną samolotów tego typu podjęły również jugosłowiańskie zakłady Rogożarski. We wrześniu 1939 roku blisko 30 RWD 13 i 13S internowano w Rumunii i Szwecji.

Od 1937 roku równolegle produkowano sanitarny wariant RWD 13S, opracowany przez inż. Bronisława Żurakowskiego. Podczas Międzynarodowego Konkursu Lotnictwa Sanitarnego w Luksemburgu w lipcu 1938 roku samolot w tej wersji uznany został za najlepszą maszynę. Oprócz tego konkursu samoloty RWD 13 brały udział w krajowych i zagranicznych imprezach lotniczych: między innymi w Międzynarodowym Zlocie Skautowym w Holandii, IV Międzynarodowym Mityngu Lotniczym w Zurich oraz w Międzynarodowym Zlocie nad Jeziorem Balaton. W maju 1939 roku luksusowo wykończony RWD 13 z rejestracją SP-BNY został podarowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej jako prezent ślubny dla perskiego następcy tronu Mohammeda Rezy.

RWD 13 używane były jako samoloty sanitarne i łącznikowe podczas wojny domowej w Hiszpanii, Kampanii Wrześniowej, a także przez lotnictwo rumuńskie na Froncie Wschodnim przeciw ZSRR oraz przez Żydów w starciach z Arabami w 1947 roku. W tym samym roku cztery zachowane w Rumunii egzemplarze powróciły do Polski.

Jeden z nich jest obecnie eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Po wojnie, w latach 1951-1953 służył on w aeroklubach. W roku 1963 został przekazany do zbiorów Muzeum.
(Źródło: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie)