Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego SZ RP, podsumowanie działalności przed 20-leciem utworzenia

Niniejszym publikujemy artykuł Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP związany ze zbliżającym się 20 leciem utworzenia tej komórki. Został on podpisany przez płk dypl. pil. Cezarego Wassera.

Przypis Redakcji:

Jako portal lotniczy cenimy działania Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP, które często stawało po stronie środowiska lotnictwa ogólnego i uwzględniało nasze postulaty w trudnych negocjacjach próbując pogodzić interesy wszystkich użytkowników przestrzeni powietrznych. Doceniamy zmianę stref TSA na TRA, sklasyfikowanie przestrzeni kontrolowanych MCTR, otwartość przy koordynacji lotów dronów i wiele innych kwestii, które szerzej już wkrótce opiszemy na naszych łamach.

Artykuł:

Święto Służby Ruchu Lotniczego przypadające jak zawsze 01 czerwca to bardzo ważny dla nas czas, w perspektywie przed nami rocznica 20 lecia odkąd, na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej zostało sformowane Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP. Działalność służbową Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego SZ RP rozpoczęło  z dniem 1 stycznia 2002 r.

Wyodrębnienie komórki ruchu lotniczego i utworzenie centralnego organu sprawującego specjalistyczny nadzór nad działalnością służby ruchu lotniczego w Siłach Zbrojnych RP było wypełnieniem zapisów Koncepcji Jednolitego Systemu Zarządzania Ruchem Lotniczym.

Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP kontynuuje tradycje ruchu lotniczego lotnictwa wojskowego. Początki związane są przede wszystkim z lotniskiem na Polu Mokotowskim w Warszawie, które powstało już w 1910 r. jako jedno z nielicznych lotnisk z prawdziwego zdarzenia w Europie.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. wraz z pierwszymi transportami armii gen. Hallera przybyła do Polski Francuska Szkoła Pilotów, aby od 2 maja 1919 r. funkcjonować na Polu Mokotowskim. 1 czerwca 1919 r. rozpoczęto szkolenie  polskich adeptów latania, mechaników  i oficerów  obsługi, w tym też dniu po raz pierwszy oficer startowy odnotował wylot samolotu.

W celu realizacji przyjętych założeń, mając na uwadze zachowanie najwyższej jakości oraz wysokiego poziomu bezpieczeństwa zapewnianych służb ruchu lotniczego, Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego SZ RP podjęło ogromny wysiłek, czego wynikiem są osiągnięcia, które całkowicie zmieniają oblicze wojskowej służby ruchu lotniczego. Do najważniejszych zaliczyć należy:

Reorganizację systemu szkolenia wojskowych kontrolerów ruchu lotniczego – wprowadzenie zmian w systemie szkolenia personelu SRL stanowiących wypełnienie postanowień Rozporządzenia (UE) 2015/340 z dnia 20 lutego 2015 r. ustanawiającego wymagania techniczne i procedury administracyjne dotyczące licencji i certyfikatów kontrolerów ruchu lotniczego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008, zmieniające rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 923/2012 i uchylającego rozporządzenie Komisji (UE) nr 805/2011 oraz STANAG 7204 - NATO Minimum requirements for personnel providing Air Traffic Services (ATS) in NATO-Led operations i jednocześnie spełniają wymagania ujęte w Załączniku 1 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym – Licencjonowanie personelu.

Nowy system szkolenia obejmuje etapy począwszy od naboru kandydatów do zawodu kontrolera ruchu lotniczego, poprzez ich szkolenie teoretyczne i praktyczne na symulatorze, kończąc na obowiązkowych szkoleniach odświeżających kompetencje oraz utrwalania i doskonalenia technik operacyjnych w przypadku sytuacji anormalnych i awaryjnych. Formuła szkolenia wprowadza niezależność szkolenia od procesu egzaminowania, co zapewnia w pełni obiektywną ocenę szkolonego przy jednoczesnym wykluczeniu personelu, którego poziom wiedzy i umiejętności nie gwarantuje bezpiecznego wykonywania czynności operacyjnych kontrolera ruchu lotniczego. Jednocześnie system szkolenia uwzględnia mechanizmy pozwalające zachować jak najwyższy poziom kompetencji przez kontrolerów ruchu lotniczego i pozwala identyfikować wszelkie aspekty pracy, które mogą negatywnie wpływać na bezpieczeństwo operacji lotniczych.  Tak stworzony system stanowi pełne odzwierciedlenie wymagań ujętych w prawie UE i został sprecyzowany w Decyzji Ministra Obrony Narodowej Nr 178/MON z dnia 28 grudnia 2020 r. w sprawie zasad szkolenia oraz licencjonowania personelu służb ruchu lotniczego w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Zespół ekspertów powołanych przez Szefa SSRL SZ RP stworzył System Zarządzania Bezpieczeństwem w ATM stanowiący integralną część zarządzania ruchem lotniczym, którego nadrzędnym celem jest identyfikacja oraz dokonanie oceny możliwych do przewidzenia zagrożeń, w celu umożliwienia podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych. Jego część stanowi: system zgłaszania zdarzeń lotniczych i incydentów w ruchu lotniczym, badanie zdarzeń lotniczych, wyjaśnianie incydentów w ruchu lotniczym, ocena i analiza ryzyka, przeglądy bezpieczeństwa oraz monitoring i promocję bezpieczeństwa. Tak skonstruowany system pozwala na szybką identyfikację zagrożeń bezpieczeństwa oraz niezwłoczne podejmowanie działań celem wdrożenia niezbędnych środków mitygujących ryzyko. W obecnie, celem zautomatyzowania procesu trwają prace nad wdrożeniem dydaktycznej aplikacji SI TURAWAMATS, która oprócz funkcji związanych z bezpieczeństwem – zdecydowanie zwiększy możliwości w zakresie bieżącego nadzoru nad merytorycznie podległymi komórkami organizacyjnymi (Piony SRL, Wydziały i Sekcje RL).

Prekursorska inicjatywa wykorzystania aplikacji Dron Radar zwiększającą świadomość sytuacyjną zarówno użytkowników BSP jak i lotniskowych służb ruchu lotniczego pozwoliła na podjęcie dalszych działań mających na celu integrację lotnictwa załogowego i bezzałogowego w przestrzeniach powietrznych wyznaczanych na potrzeby SZ RP. Ich wynikiem są dokumenty normujące zasady wykonywania lotów wojskowych BSP oraz wykorzystywania przestrzeni wojskowej przez cywilne drony.

Określenie jednoznacznego statusu wojskowych organów odpowiedzialnych za zapewnienie służb ruchu lotniczego wymagało wprowadzenia wielu zmian w ich funkcjonowaniu.

Ich wdrożenie na przestrzeni 7 lat (2010-2017) umożliwiło uzyskanie wystarczającego poziomu zgodności z wymaganiami stawianiami w zakresie zapewniania służb żeglugi powietrznej o których mowa w Załączniku Vb do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego. Wynikiem prac było złożenie na ręce Prezesa ULC deklaracji podjęcia przez Siły Zbrojne działań służących zapewnieniu właściwego poziomu świadczonych służb żeglugi powietrznej i w konsekwencji – mając na uwadze art. 7. pkt. 5 Rozporządzenia (WE) nr 550/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie zapewniania służb nawigacji lotniczej w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej – skutkowało uzyskaniem zezwolenia na zapewnianie służb żeglugi powietrznej w przestrzeniach  powietrznych wyznaczanych na potrzeby lotnictwa wojskowego. W praktyce oznacza to, że służby żeglugi powietrznej zapewniane przez Siły Zbrojne RP są w pełni zgodne ze standardami międzynarodowymi.

Wprowadzenie do pakietu Zbioru Informacji Lotniczych -MIL AIP Polska to kolejna istotna zmiana w  lotnictwie wojskowym. Jest to pierwsza tego typu publikacja zawierająca pełne, aktualne dane dotyczące lotnisk wojskowych, procedur przyrządowego podejścia do lądowania, struktur przestrzeni powietrznej i zasad wykonywania lotów przez lotnictwo wojskowe. Publikacja za treść której odpowiada SSRL SZ RP spełnia normy międzynarodowe.

Bezspornym osiągnięciem jest również przystąpienie Polski w 2012 r. do organizacji CENOR (Central and Northern Region Information and Publications CENOR FLIP). Przystąpienie do CENOR umożliwia udostępnienie publikacji lotniczych FLIP (kart podejścia do lądowania) polskich lotnisk wojskowych również załogom zagranicznym w standardowym układzie przyjętym w NATO. Jednocześnie pozwala na dostęp dla polskich załóg do informacji
o wybranych lotniskach państw sojuszniczych.

Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniom wojskowego środowiska lotniczego przygotowano i wprowadzono do użytku służbowego wydawnictwo „Procedury podejścia i odlotu dla lotnisk Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”, zawierające procedury podejścia do lądowania dla lotnisk wojskowych, w formacie A5 (w formie kolanowej) opracowane w systemie metrycznymi anglosaskim.

Istotnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie służb ruchu lotniczego jest wyposażenie techniczne. Zakup i wdrożenie do użytku operacyjnego systemu AMHS (Air Traffic Services Message Handling System) w znaczący sposób zmieniło proces zarządzania ruchem lotniczym w zakresie: edycji, przetwarzania, prezentacji i wymiany danych lotniczych w formacie AMHS/AFTN pomiędzy służbami operacyjnymi ruchu lotniczego i obrony powietrznej oraz PAŻP. Ponadto pozyskane zostały i wdrożone do użytku:

• system zarzadzania bazami danych lotniczych (PLX) umożliwiający bezpośrednią wymianę danych lotniczych pomiędzy PAŻP a wojskowymi organami ruchu lotniczego;
• system EAD (European Aeronautical Information Service Database) pozwalający na dostęp do europejskiej bazy danych lotniczych. EAD umożliwia między innymi pobieranie danych dotyczących lotnisk, dostęp do danych dynamicznych (NOTAM, SNOWTAM), generowanie Biuletynów Informacyjnych PIB (Pre-flight Information Bulletin) z dowolnego obszaru;
• system „ŁOŚ” (urządzenia kontroli ruchu naziemnego na lotniskach wojskowych) zapewniający wysoki poziom bezpieczeństwa wykonywania operacji statków powietrznych.  Stanowi dodatkowe źródło informacji o ruchu obiektów (kołujące statki powietrzne, pojazdy, piesi, zwierzęta) na polu manewrowym lotniska oraz w jego otoczeniu. System zapewnia w pełni automatyczne wykrywanie i śledzenie obiektów w dzień i w nocy, w tym w warunkach słabej przejrzystości powietrza;
• automatyczny system informacji lotniskowej - ATIS (Automatic Terminal Information Service) zapewniający nieustanne nadawanie komunikatu zawierającego najważniejsze dane operacyjne lotniska (m.in. aktywne drogi startowe, dostępne podejścia, NOTAM)  oraz warunki meteorologiczne panujące w jego rejonie.

Trwają również prace związane z zakupem nowego systemu kontroli ruchu lotniczego dla wojskowych organów ATC, co jest kolejnym krokiem na drodze utrzymania nowoczesności służb ruchu lotniczego na lotniskach wojskowych.

Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP ściśle współpracuje z Urzędem Lotnictwa Cywilnego (ULC) i współdziała z państwowym organem zarządzania ruchem lotniczym – Polską Agencją Żeglugi Powietrznej (PAŻP) oraz innymi organizacjami lotniczymi. Głównym celem tej współpracy jest zapewnienie w czasie pokoju bezpieczeństwa w ruchu lotniczym w polskiej przestrzeni powietrznej wszystkim jej użytkownikom.

Szefowie Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego SZ RP:
płk pil. Telesfor Markiewicz,  2002–2003
płk pil. Waldemar Jaruszewski,  2003–2007
płk pil. Tomasz Drewniak,  2007–2008
płk pil. Cezary Wasser,  od 2008

Szczególną wartością Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP są ludzie. Żołnierze i pracownicy resortu obrony narodowej, którzy codzienną służbą i pracą pomnażają jego dorobek. Za to wszystko jako Szef Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP wszystkim Wam, Panie i Panowie, dziękuję

płk dypl. pil. Cezary WASSER