Tryb pilny w ULC nielegalny

Krajowe Towarzystwo Lotnicze AOPA Poland zleciło wykonanie analizy prawnej problemu "trybu pilnego" w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego. Treść wniosku do Ministra Infrastruktury, w sprawie nieuprawnionego pobierania opłat przez Urząd, publiukujemy poniżej.

By otrzymać licencję należy wykazać się wiedzą teoretyczną i praktyczną, a zgodnie z art. 96 ust. 3 prawa lotniczego to Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego wydaje, odmawia wydania, uznaje, zawiesza uznanie, przywraca uznanie, odmawia uznania, cofa uznanie, cofa, zawiesza, przywraca i zmienia licencje. Czyni to w drodze decyzji administracyjnych. Do postępowania obejmującego wydawanie decyzji przez organ administracji publicznej zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (kpa).

Kodeks ten zakreśla terminy, w ciągu których organ reprezentujący władzę publiczna obowiązany jest załatwić indywidualną sprawę, bo takich dotyczą decyzje administracyjne. Ogólna zasada stanowi, że organy administracji publicznej mają obowiązek załatwić sprawę bez zbędnej zwłoki tj. w najszybszym możliwym terminie (art. 35 § 1 kpa). Dodatkowo jeżeli załatwienie sprawy wymaga postępowania wyjaśniającego powinna być ona zakończona w ciągu miesiąca, a przy sprawie szczególnie skompilowanej do dwóch miesięcy od wszczęcia postępowania (art. 35 § 3 kpa). Odnosząc się do spraw polegających na wydaniu przez Prezesa ULC licencji lotniczej, to po zgromadzeniu wszystkich wymaganych prawem dokumentów sprawa taka powinna być załatwiona niezwłocznie, ponieważ nie wymaga jakichkolwiek wyjaśnień – urzędnicy sprawdzają jedynie czy mają komplet dokumentacji potwierdzający konkretne kwalifikacje.

Warunkiem uzyskania odpowiedniej licencji jest też uiszczenie opłaty lotniczej. Jak informuje Urząd Lotnictwa Cywilnego na swojej stronie internetowej (www.ulc.gov.pl) w zakładce personel lotniczy/często zadawane pytania, czas uzyskania licencji zależy od tego w jakiej wysokości uiścimy opłatę lotniczą. Wyraźnie stwierdza się tam, że osoby, które chcą uzyskać ten dokument szybciej w tzw. trybie pilnym zobowiązane są do wpłacenia opłaty lotniczej powiększonej o 50%. Z informacji ULC-u wynika, że w trybie standardowym uzyskanie licencji trwa do 30 dni od skompletowania wszystkich dokumentów, jednakże gdy chcemy ją otrzymać wcześniej wystarczy, że zapłacimy urzędowi za tę samą czynność więcej.

Przepisami, które regulują wysokość opłaty lotniczej jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 8 września 2003 r. w sprawie opłaty lotniczej. Zostało ono wydane na podstawie art. 25 ust. 3 prawa lotniczego, który brzmi: „Minister właściwy do spraw transportu określi, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, wykaz czynności urzędowych, o których mowa w ust. 1, wysokość lub sposób ustalania stawek opłat lotniczych, w zależności od rodzaju tych czynności, oraz tryb ich wnoszenia, uwzględniając również ulgi w opłatach za egzaminy dla młodzieży, która nie ukończyła 21 roku życia, oraz młodzieży uczącej się, która nie ukończyła 24 roku życia, dla żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową oraz dla osób niepełnosprawnych.”

Przepis ten stanowi zatem podstawę i zakreśla ramy, w których może poruszać się minister wydający rozporządzenie. Analizując treść tego rozporządzenia jedynie w § 6 znajduje się zapis o trybie pilnym. Brzmi on następująco: „W przypadku czynności urzędowej, o której mowa w § 3 pkt 2, przeprowadzanej w trybie pilnym na wniosek zainteresowanego, opłata lotnicza ulega zwiększeniu o 50% opłaty lotniczej określonej za daną czynność”. W § 3 pkt 2 mowa o „innych czynnościach urzędowych”, do których zalicza się także wydanie, przedłużenie, wznowienie, wpisanie uprawnień do licencji, wydanie duplikatu licencji. Zgodnie zatem z § 6 tego rozporządzenia jeżeli za wydanie licencji petent uiści opłatę o 50% wyższą niż ta wynikająca z załącznika to tegoż rozporządzenia będzie traktowany w sposób uprzywilejowany tj. otrzyma dokument szybciej, pod warunkiem, że sama o to wystąpi.

Z przepisu tego nie wynika o ile szybciej Prezes ULC wyda licencję. Jasne jest jedynie to, że jeżeli wnioskujący zapłaci więcej zostanie uruchomiony tryb pilny. Ani w przepisach samego prawa lotniczego ani w przepisach rozporządzenia o opłacie lotniczej nie ma żadnej definicji owego trybu pilnego. Petent zatem nie wie czym skończy się uiszczenie większej kwoty. Co więcej tryb pilny jest raczej niepotrzebny, skoro przepisy kpa przewidują, że organ obowiązany jest załatwić naszą sprawę bez zbędnej zwłoki. Po co zatem płacić więcej jeżeli teoretycznie organ nie jest w stanie niczego przyspieszyć, bowiem realizując nakaz kpa załatwia sprawę w najszybszym możliwym terminie. W efekcie nie jest możliwe załatwienie jej szybciej. Nie wiadomo zatem właściwie za co pobierana jest ta podwyższona opłata, a zapisy o niej stoją w sprzeczności z zapisami kodeksu postępowania administracyjnego.

Kolejną kwestią, która została poddana analizie jest ocena tego czy Minister Infrastruktury był w ogóle uprawniony do ustanawiania w rozporządzeniu tej enigmatycznej instytucji jaką jest tryb pilny. Należy tu się odnieść się do art. 25 ust. 3 prawa lotniczego, który to przepis jest podstawą do wydania rozporządzenia i stanowi delegację ustawową dla ministra. W jego treści czytamy szczegółowo jakie uprawnienia ustawodawca przeniósł na ministra. Zgodnie z nim rozporządzenie ma określać: wykaz czynności urzędowych podlegających opłacie, wysokość stawek poszczególnych opłat lotniczych lub sposób ich ustalenia, tryb wnoszenia opłat oraz uwzględnić ulgi w opłatach dla konkretnych wymienionych w ustawie grup obywateli. Ustawa nie ceduje zatem na ministra uprawnienia do wprowadzenia jakiegokolwiek trybu przyspieszonego wydawania dokumentów ani nie pozwala na ustalenie w formie rozporządzenia pobierania zwiększonej opłaty lotniczej za taki szybszy tryb. W efekcie oczywiste jest w mojej ocenie, że minister wydając przedmiotowe rozporządzenie wyszedł poza granice delegacji wyznaczonej mu przez ustawodawcę, a zatem rozporządzenie w tej części jest niezgodne z konstytucją, która w art. 92 ustanawia jedną z podstawowych zasad odnoszących się do źródeł prawa, zgodnie z którą rozporządzenia wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. W tym przypadku tak się nie stało, a wprowadzenie trybu pilnego nie znajduje upoważnienia w ustawie prawo lotnicze.

Ostatnią już sprawą, którą należy podnieść analizując tryb pilny wykorzystywany przez ULC do załatwiania spraw, jest kwestia dyskryminacji obywateli. W praktyce przepis ten oznacza, że ten kto zapłaci więcej otrzyma dokument szybciej, a ten kogo na to nie stać będzie oczekiwał w dłuższej kolejce razem z pozostałymi mniej uprzywilejowanymi finansowo petentami. Przepisy te zatem wprowadzają system dyskryminacji ze względu na zamożność obywateli. Rozwiązanie to jest oczywiście niekonstytucyjne, ponieważ ustawa zasadnicza (art. 32) wyraźnie stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi, a co więcej wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Przepisy konstytucji stosowane są bezpośrednio, a zatem organy władzy publicznej mają obowiązek traktowania każdego równo. Dodatkowo art. 7 konstytucji stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Mając na względzie powyższe argumenty, wprowadzenie zapisu o trybie pilnym w rozporządzeniu w sprawie opłaty lotniczej było nieuprawnione, a już wprowadzenie go w życie przez organ władzy publicznej jakim jest Prezes ULC godzi w podstawowe zasady porządku prawnego RP wynikające z ustawy zasadniczej, stąd wniosek przedstawiony w petitum pisma.

Chcę podkreślić także, że mam świadomość tego, że w chwili obecnej trwają prace nad projektem nowego rozporządzenia w sprawie opłaty lotniczej, dlatego też reprezentując szerokie kręgi środowiska lotniczego, proszę o spotkanie by przedyskutować tą kwestię i inne pojawiające się w związku z pracami nad tym rozporządzeniem.

Małgorzata Gabriel
Adwokat

Do wiadomości:
1. Dyrektor Krzysztof Kapis
Departament Lotnictwa Ministerstwa Infrastruktury
ul. Chałubińskiego 4/6, 00-928 Warszawa