Rocznica kolizji samolotów podczas kręcenia sceny pojedynku powietrznego do filmu "Gwiaździsta eskadra"

94 lata temu, nad poznańskim lotniskiem Ławica, podczas kręcenia sceny pojedynku powietrznego do filmu "Gwiaździsta eskadra", doszło do kolizji samolotów Spad 61C1 i Potez XV, w wyniku czego zginęli pilot i obserwator z drugiej maszyny.

Film opowiada o grupie amerykańskich pilotów, którzy walczyli w szeregach armii polskiej w latach 1918-1920, podczas wojny polsko-bolszewickiej w Eskadrze Kościuszkowskiej. Akcję filmu oparto na oryginalnym scenariuszu por. Janusza Meissnera, autora całego szeregu udatnych powieści i nowel lotniczych.

Film został nakręcony we współpracy z lotnictwem wojskowym. Do nakręcenia zdjęć powietrznych na płycie lotniska na Ławicy k. Poznania zgromadzono ponad 200 samolotów. Pierwszy raz w polskiej kinematografii nakręcono sceny batalistyczne w powietrzu, dzięki zamontowanym na samolotach kamerom, które obsługiwali między innymi Antoni Wawrzyniak i Mieczysław Bilażewski. Film niemy w Polsce miał premierę 10 kwietnia 1930, natomiast światową – w wersji udźwiękowionej – w roku 1933.

12 listopada 1929 roku kręcono sceny walk powietrznych z udziałem dwupłatowego samolotu myśliwskiego SPAD 61C1 – pierwszy egzemplarz zaprojektowany i zbudowany w 1923 roku we francuskiej wytwórni lotniczej Blériot Aéronautique w Suresnes – oraz samolotu liniowego (rozpoznawczo-bombowego) Potez XV – pierwszy egzemplarz zaprojektowano w 1923 roku i zbudowano w wytwórni lotniczej Avions Henri Potez.

Tego dnia w czasie jednej z walk powietrznych stoczonych dla potrzeb filmu przez lotników 3 Pułku Lotniczego doszło do katastrofy. Nad lotniskiem Ławica, na wysokości około 800 metrów nad ziemią, por. pil. Eugeniusz Wyrwicki lecący samolotem SPAD 61C1 uderzył podwoziem w prawe górne skrzydło samolotu Potez XV pilotowanego przez por. pil. Jana Bilskiego. W wyniku kolizji skrzydło Poteza oderwało się od kadłuba, a samolot porucznika Bilskiego wpadł w korkociąg i runął na ziemię. Pilot oraz obserwator, ppor. Feliks Szczęsny Lipiński, ponieśli śmierć. Obaj lotnicy nie posiadali spadochronów. Porucznik Wyrwicki lądował przymusowo w Krzyżownikach. W trakcie lądowania samolot został rozbity. Pilot wyszedł z kraksy bez szwanku.

Por. pilot Bilski dwa lata przed tą katastrofą ukończył szkołę lotniczą i uchodził za asa pułku jako pilot samolotów dwumiejscowych. Z kolei ppor. Lipiński niedawno przed tragicznym wypadkiem podczas kręcenia sceny filmu opuścił podchorążówkę.

Była to najdroższa polska superprodukcja filmowa z dwudziestolecia międzywojennego, a także pierwszy polski film o tematyce lotniczej.