Seminarium z just culture

W Brukseli odbyło się seminarium poświęcone kulturze bezpieczeństwa w procedurze raportowania zdarzeń w lotnictwie cywilnym.

W seminarium uczestniczyli przedstawiciele Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

Prowadzącym seminarium był Eckard Seebohm - przewodniczący EASA Committee oraz dyrektor Departamentu Bezpieczeństwa Lotniczego w DG Move. Poinformował, iż celem seminarium jest zebranie od uczestników uwag i komentarzy, po to, aby przygotowywana zmiana dyrektywy 2003/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie zgłaszania zdarzeń w lotnictwie cywilnym (ma to być teraz rozporządzenie) mogła je uwzględnić. Projekt nowej regulacji jest spodziewany na jesieni 2012 r.

Już na wstępie przedstawicielka KE – Delphine Micheaux-Naudet zaznaczyła, iż od rozporządzenia należy oczekiwać regulacji dotyczących kwestii nie zastrzeżonych jedynie dla państw członkowskich (takich jak np. kwestie jurysdykcji). Kwestiami dyskusyjnymi co do kompetencji Wspólnoty są nadal kwestie ochrony danych osobowych- tutaj w grę wchodzą również regulacje krajowe, pomimo istniejących wspólnych przepisów unijnych na ten temat. Delphine Micheaux-Naudet dodała, iż KE nie znajdzie rozwiązania na wszystkie wątpliwości państw członkowskich, dużo tu zależy od prawa krajowego i polityki państwa w zakresie just culture (np. w kwestii zmiany prawa karnego). Pewne jest to, że poważne zaniedbanie (gross negligence) musi być karane.

Uczestnikami seminarium byli przedstawiciel władz lotniczych (głównie ci, zajmujący się analizami bezpieczeństwa lotów), agencji ruchu lotniczego, przewoźników lotniczych oraz organizacji lotniczych (np. IATA, ECA). Seminarium zostało podzielone na dwie części. W pierwszej z nich ciekawą prezentację przedstawił Frederick Kampfe, Zastępca Dyrektora Departamentu Prawnego w EASA, który omówił ewolucję just culture w systemie raportowania z perspektywy prawnej. Zauważył na wstępie, iż zależność prawa i zasady just culture są niezwykle skomplikowana materią. Przedstawił on wszystkie akty prawne dotychczas powstałe i obowiązujące w kontekście just culture. W jednym ze swoich wniosków przyznał, iż w żadnym obowiązującym akcie prawnym jak do tej pory nie znalazła się pełna definicja tego pojęcia (w języku prawniczym) i wątpi, aby taka definicja mogła pojawić się w przyszłości (raczej będzie to prawo miękkie niż twarde, które doprecyzuje wszystkie elementy pojęcia just culture). Kultura bezpieczeństwa musi być tak interpretowana, aby definicja ta była zgodna z systemami prawa krajowego. Prawo ma tu „dużo do zrobienia”, ale nie ureguluje wszystkich aspektów pojęcia. Prelegent podkreślił znaczenie edukacji wszystkich podmiotów zainteresowanych raportowaniem zdarzeń w lotnictwie cywilnym (w tym prawników, sędziów i przedstawicieli branży lotniczej).

Kolejną prezentację przedstawił Jean-Pol Henrotte z Komisji Europejskiej, który skupił się na wskaźnikach bezpieczeństwa w ruchu lotniczym w aspekcie SES. Wspomniał tu o przeprowadzonych ankietach dla państw UE (State Level) i ANSP Level pokazujących jak just culture jest stosowana w państwach członkowskich. Ankiety mają za zadanie, w szczególności sprawdzić politykę just culture i jej implementację, przepisy prawne (sądowe) oraz system raportowania.

Dwaj następni prelegenci na seminarium w swoich prezentacjach odwoływali się często do praktyki lotniczej. Pierwszy z nich (kapitan Paul Reuter) był przedstawicielem European Cockpit Association (ECA), drugi (kapitan Giancarlo Buono) Międzynarodowego Zrzeszenia Przewoźników Lotniczych (IATA). Kapitan Reuter skupił się m.in. na elemencie karania za spowodowanie wypadków lotniczych, które powinno dotyczyć jedynie działań zamierzonych (bez działań niezamierzonych, czy błędów). Prelegent wskazał na konieczność współpracy urzędów lotniczych, podmiotów rynku lotniczego z resortami sprawiedliwości. Liczy się, jak konkludował, transparentność i zaufanie. Drugi z wymienionych prelegentów (przedstawiciel IATA) skupił się na temacie just culture w aspekcie przemysłu lotniczego. Zauważył, iż pojęcie just culture jest związane z innymi, takimi jak: „safety culture”, „reporting culture”, „learning culture” i „informed culture”. Według niego nie wystarczy istnienie obowiązkowego systemu raportowania; musi z nim współistnieć także system dobrowolny, poufny i wiarygodny. Bardzo ważna jest tu ochrona danych oraz kwestia własności systemu (najlepiej, aby była to strona trzecia, niezaangażowana w wypadek) a także zapewnienie ochrony przed karaniem. Just culture ma być systemem zaufania pomiędzy przemysłem, regulatorem (urzędem lotniczym) oraz resortem sprawiedliwości. „Kultura przedsiębiorstwa” sprawdza się np. w momencie kontaktu z mediami, kiedy dane są transferowane bez żadnej ochrony.

Sesja popołudniowa rozpoczęła się od prezentacji dwóch prawniczek z francuskiego urzędu lotnictwa DGAC (Sandra Orus, Zastępca Dyrektora Departamentu Prawnego oraz Fabienne Herledan-Reumond z Departamentu Bezpieczeństwa) w kwestii prowadzonej we Francji polityki just culture. Prelegentki zwracały dużą uwagę na promocję kultury bezpieczeństwa poprzez swój Urząd (odpowiednik ULC), starannie prowadzoną stronę internetową, gdzie prezentowane są podręczniki bezpieczeństwa (np. dotyczące SMS), informacje o organizowanych seminariach i konferencjach dotyczących just culture (ostatnia w listopadzie 2011 r.) oraz licznych spotkaniach z branżą lotniczą celem popularyzacji tematu kultury bezpieczeństwa. Prelegentki dodały jednak, iż nadzór i sankcje nie są tematem prostym do dyskusji, zwłaszcza w rozmowach toczonych z władzami sądowymi.

Kolejne trzy prezentacje dotyczące pozytywnych przykładów i dobrych praktyk just culture, przedstawili: kapitan Regis Fusenig z Air France, Job Bruggen z holenderskiej agencji ruchu lotniczego oraz Sean Parker z brytyjskiej władzy lotniczej. Prelegenci ci zauważyli, iż system kultury bezpieczeństwa buduje się bardzo długo i można go bardzo łatwo i szybko zniszczyć. Ostatni referat wygłosił były dyrektor Departamentu Prawnego EUROCONTROL Roderick Van Dam, przewodniczący zespołu zadaniowego do spraw just culture działającego przy EUROCONTROL. Wskazał on m.in. na działania zespołu w kwestii tworzenia modelu polityki just culture (który ma być gotowy w maju br.). Zespół prowadzi szkolenia dla pilotów z zakresu kultury bezpieczeństwa oraz współpracuje aktywnie z EASA i ICAO w zakresie tworzenia Aneksu 19 (SMS).

W dyskusji po drugiej sesji na seminarium został zgłoszony problem związany z definicjami: błędów nieumyślnych (honest mistakes), poważnego zaniedbania (gross negligence) i winy umyślnej (wilful violation). Uznano, iż państwa członkowskie powinny uwzględnić w swoich systemach prawa krajowego pojęcia tych błędów. Wiązać się to będzie z ustaleniem katalogu błędów akceptowalnych i niedopuszczalnych. Wskazane jest, aby pojęcia te zostały ujęte w Krajowym Programie Bezpieczeństwa Lotniczego (SSP). Zauważono, iż dotychczasowe próby uporządkowania spraw związanych z just culture w dokumentach formalno-prawnych na poziomie krajowym będą wymagały wsparcia ze strony ministrów ds. transportu i sprawiedliwości.

Podsumowanie i wnioski z seminarium oraz prezentacje są dostępne na stronie internetowej ec.europa.eu