Z serii "Spotkania przy samolocie": Szybowce w boju

W dniu 8 maja 2022 r. (niedziela), o godzinie 12.00 Muzeum Lotnictwa Polskiego zaprasza na kolejne spotkanie prowadzone przez Jana Hoffmanna.

Zaproszenie na opowieść o historii lotnictwa kierowane jest zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Prowadzone będą rozmowy o zapomnianych dzisiaj szybowcach wojskowych używanych w operacjach powietrzno-desantowych II wojny światowej. Transportowały żołnierzy i cięższy sprzęt bojowy – artylerię, samochody terenowe i ciężarowe a nawet czołgi. Stosowali je Niemcy, Amerykanie, Brytyjczycy, Rosjanie, Japończycy. Uczestnicy spotkania dowiedzą się o konstrukcjach tych szybowców i użyciu ich w walkach.

Tymczasem poniżej wspomnimy kilka z nich:

Waco CG-4 Haig (oznaczenie brytyjskie CG-4 Hadrian) – amerykański lekki szybowiec transportowy opracowany przez wytwórnię Waco Aircraft Company of Troy z Troy w stanie Ohio (na zdjęciu głównym powyżej). Prototyp szybowca CG-4 został opracowany w 1942 roku a prototyp przewidziany do prób w locie był gotowy w dniu 28 kwietnia 1942 roku. Natychmiast też rozpoczęto próby, ale biorąc pod uwagę wcześniejsze doświadczenia z prób szybowca CG-3 zdecydowano się na podjęcie produkcji seryjnej szybowca CG-4 i zamówiono serię składającą się z 640 szybowców tego typu.

Szybowce Waco CG-4 po rozpoczęciu produkcji seryjnej zostały skierowane do amerykańskich jednostek powietrznodesantowych jako jeden ze środków do transportu żołnierzy jak również ładunku o masie do 1700 kg. W krótkim czasie stał się to podstawowy szybowiec w armii amerykańskiej. Do jego holowania używano dwusilnikowych samolotów transportowych – zazwyczaj Douglas C-47. Maszyny o większej mocy silników (np. Curtiss C-46) umożliwiały holowanie dwóch szybowców jednocześnie (na dwuholu). Używano go w dużych ilościach we wszystkich operacjach desantowych armii amerykańskich w czasie II wojny światowej.

Airspeed Horsa – brytyjski szybowiec transportowy z II wojny światowej, produkowany przez Airspeed Ltd. Nazwa szybowca pochodzi od Horsy, legendarnego wojownika i władcy Kentu. Szybowiec zbudowany według wymagań X.26/40 z grudnia 1940 roku na szybowiec transportowy mogący przewozić 20−25 żołnierzy oraz sprzęt i lądować w przygodnym terenie. Szybowiec miał mieć konstrukcję drewnianą, aby wykorzystać wolne moce produkcyjne nie obciążonego jeszcze zadaniami dla wojska przemysłu meblarskiego.

Ministerstwo Lotnictwa, po zapoznaniu się z projektem zespołu konstrukcyjnego pod kierownictwem H. Tiltmanna, zamówiło siedem egzemplarzy prototypowych. Dwa z nich zostały zmontowane w zakładach Fairey przy lotnisku Heathrow i posłużyły do prób w locie. Pozostałych pięć powstało w Airspeed Ltd. w Portsmouth jako egzemplarze doświadczalne dla armii.
Produkcję seryjną, obok wytwórni Airspeed, podjęły także przedsiębiorstwa Austin Motor Company i Harris Lebus (producent mebli) z poddostawcami. Zbudowano około 3800 szybowców.

Szybowce Horsa były, obok amerykańskiego szybowca Waco CG-4 Hadrian, podstawowym sprzętem transportowym brytyjskich wojsk powietrznodesantowych. Były używane m.in. podczas desantu na Sycylii, lądowania w Normandii, operacji „Market Garden” i forsowania Renu pod Wesel (operacja „Varsity”). Kilku egzemplarzy używała także armia amerykańska. Do holowania wymagały czterosilnikowych samolotów takich jak Handley Page Halifax lub Short Stirling – szczególnie w gorącym klimacie. Były lubiane przez załogi m.in. z uwagi na zastosowane podwozie z kołem przednim – co chroniło szybowiec przed kapotażem podczas lądowania w grząskim gruncie.

Kokusai Ku-7 Manżuru – średni szybowiec wojskowy z okresu II wojny światowej używany przez Cesarską Armię Japońską. Szybowiec charakteryzował się dwubelkowym kadłubem z centralną gondolą kadłubową z dwuosobową kabiną załogi i ładownią, do której sprzęt lub żołnierze dostawali się po odchyleniu do góry tyłu kadłuba. Ku-7 był największym szybowcem zaprojektowanym w Japonii. Prace projektowe nad szybowcem rozpoczęto w 1942 roku w wytwórni Nippon Kokusai Koku przy współudziale instytutu naukowo badawczego Uniwersytetu Tokijskiego. Był to największy szybowiec zaprojektowany w Japonii.
Pierwszy lot prototypu odbył się sierpniu 1944, w warunkach bojowych szybowiec miał być holowany przez bombowce Nakajima Ki-49 lub Mitsubishi Ki-67. Z powodu złego dla Japonii przebiegu wojny szybowiec nigdy nie został użyty bojowo i nie wyszedł poza fazę eksperymentalną. Na jego podstawie zbudowano samolot transportowy Kokusai Ki-105.

DFS 230 – niemiecki lekki szybowiec transportowy z okresu II wojny światowej. Kiedy w Luftwaffe zaczęto tworzyć oddziały powietrznodesantowe uświadomiono sobie, że jest potrzebny środek transportu umożliwiające lądowanie desantu bez dużego rozproszenia. W tym celu pod koniec 1937 roku skonstruowano lekki szybowiec DFS 230, mogący przewozić drużynę piechoty i nie wymagający dużego samolotu holującego. W zakładach DFS, Gotha, Hartig i Erla wyprodukowano 1022 szybowce, kolejne 496 powstało w Czechosłowacji. Kadłub DFS 230 posłużył do budowy eksperymentalnego holowanego wiroszybowca transportowego Focke-Achgelis Fa 225. Maszyny te wykorzystywano od maja 1940 roku do końca wojny. Brały udział w operacjach nad Belgią (bitwa o Fort Eben-Emael), Bałkanami, Kretą operacja Merkury i na froncie wschodnim. Z szybowców DFS 230 został 12 września 1943 roku wysadzony desant, który uwolnił Benito Mussoliniego (operacja Eiche). Ostatnie loty na DFS 230 wykonywano wiosną 1945 roku do oblężonego ówczesnego Breslau, m.in. 23 marca doleciało tam sześć szybowców.

A-40 KT – radziecki szybowiec wojskowy typu czołg latający z okresu II wojny światowej. W 1941 roku konstruktor Oleg Antonow opracował oryginalny szybowiec, który miał służyć do transportu czołgów dla oddziałów powietrznodesantowych. Szybowiec miał być holowany do rejonu desantowania za linią frontu i tam wyczepiany z holu. Po wylądowaniu i zdjęciu konstrukcji szybowca czołg był gotowy do walki. Szybowiec ten, który otrzymał oznaczenie A-40 KT (skrót KT pochodzi od słów Крылья танка – Skrzydlaty czołg) i został zabudowany na lekkim czołgu T-60. Miał konstrukcję drewnianą i był dwupłatowy, co było ewenementem. Miejsce kierowcy czołgu było równocześnie kabiną szybowca. Konstrukcja kryta była płótnem.

Prototyp został zbudowany w kwietniu 1942 roku, a następnie od 7 sierpnia 1942 roku poddany badaniom w Instytucie Lotniczym w Moskwie. Oblot szybowca odbył się w dniu 2 września 1942 roku, pilotował go pilot doświadczalny Siergiej Anochin, a jako samolotu holującego użyto samolotu bombowego TB-3. W czasie tej próby szybowiec prawidłowo zachowywał w locie, ale silniki samolotu holującego zaczęły się przegrzewać. Nastąpiło więc wcześniejsze wyczepienie szybowca. Pilot szybowca w czasie podchodzenia do lądowania uruchomił silnik, a następnie gąsienice czołgu, a tuż przed samym lądowaniem zwiększył prędkość gąsienic, tak że osiągnęły zbliżoną prędkość do prędkości lądowania. Szybowiec wylądował prawidłowo. W czasie tej próby dokonano także demontażu konstrukcji szybowca z czołgu.

Pomimo że zarówno wcześniejsze badania oraz próbny lot potwierdził, że zarówno konstrukcja szybowca, jak i jego obsługa spełnia wymogi, zaprzestano dalszych prac nad nim wobec braku samolotów, które byłyby w stanie być samolotami holującymi taki szybowiec.