Z serii "Spotkania przy samolocie": Dassault Mirage i CSS-12

W dniu 13 marca 2022 r. (niedziela), o godzinie 12.00 Muzeum Lotnictwa Polskiego zaprasza na kolejne spotkanie prowadzone przez Jana Hoffmanna.

Zaproszenie na opowieść o historii lotnictwa kierowane jest zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Prowadzone będą rozmowy o francuskich samolotach rodziny Mirage. Uwagę skupimy na wersji "III" i wywodzącej się z niej "5". Samoloty charakteryzowały się bardzo ciekawymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i aerodynamicznymi. Były na uzbrojeniu kilku krajów na świecie, w niektórych też produkowane na licencji. Uczestniczyły w kilku konfliktach zbrojnych. Uczestnicy potkania poznają historię i konstrukcję tych samolotów.

Dassault Mirage III to ponaddźwiękowy samolot myśliwski produkcji francuskiej zbudowany w układzie skrzydła delta, bez usterzenia poziomego. Projektowanie samolotu rozpoczęto w 1954 roku. Pierwszą wersją Mirage’a III był prototyp Mirage I, który oblatano 25 czerwca 1955 roku. Prototyp Mirage III został oblatany 17 listopada 1956 r. Po udanych próbach rozpoczęto produkcję seryjną Mirage’a III w 1956 roku. Wersję szturmową opartą na Mirage’u III nazwano Mirage 5.

Mirage 5 był kolejną wersją rozwojową doskonałego samolotu myśliwskiego Mirage III z charakterystycznym kształtem skrzydła „delta”. Mirage 5 był w drugiej połowie lat 60-tych realizowany na specjalne zamówienie Izraela na myśliwiec bombardujący. Miał być oparty całkowicie na konstrukcji myśliwskiego Mirage III, ale z uproszczonym wyposażeniem celowniczym (brak pokładowego celownika radiolokacyjnego). Dzięki temu miał to być samolot mniej pracochłonny i tańszy w eksploatacji, obsłudze oraz konserwacji a jednocześnie zachowywał szereg ważnych cech potrzebnych w walce. Rezygnacja z większości wyposażenia pozwoliła zwiększyć zapas paliwa w zbiornikach wewnętrznych i tym samym powiększyć zasięg samolotu.

Prototyp samolotu oblatany został w maju 1967 roku. Jednak na drodze do realizacji izraelskich planów stanęło embargo na dostawy broni do Izraela, jakie ogłosił rząd francuski po tzw. Wojnie Sześciodniowej w czerwcu 1967 roku. Pierwsze wyprodukowane w 1970 roku samoloty przeznaczone pierwotnie dla Izraela, przejęło francuskie lotnictwo wojskowe.

Z ponad 400 zbudowanych egzemplarzy większość została wyeksportowana. Samolot był produkowany w trzech wersjach: myśliwsko-bombowej, rozpoznawczej i szkolno-bojowej. Wiele z tych samolotów podlegało potem modernizacji, wprowadzano udoskonalenia aerodynamiczne, montowano nowe elektroniczne systemy celownicze i nawigacyjne.

Samoloty Mirage III i 5 były jednym z kamieni milowych w rozwoju techniki lotniczej. W doskonały sposób łączyły nowoczesną aerodynamikę z doskonałymi osiągami i świetnymi właściwościami manewrowymi. Były groźnym przeciwnikiem w walkach powietrznych. Stały się szlagierem eksportowym i swoistym symbolem Francji.

Samolot znajdujący się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie latał w belgijskim lotnictwie wojskowym. Jest to Mirage 5BA – samolot myśliwsko-bombowy przeznaczony dla belgijskiego lotnictwa wojskowego – jeden z 63 egzemplarzy, jakie były na uzbrojeniu tego kraju. Samolot był produkowany na potrzeby francuskiego lotnictwa wojskowego i na eksport. Pierwsza litera w oznaczeniu wersji oznaczała kraj kupujący. Oprócz tych samolotów było jeszcze 27 w wersji rozpoznawczej (BR) i 16 szkolno-bojowych (BD). Belgia obok Libii była największym użytkownikiem tego samolotu.

Drugim tematem będzie prototyp polskiego dwusilnikowego 10-miejscowego (+ 2 osoby załogi) samolotu pasażerskiego CSS-12, przeznaczonego do komunikacji krajowej. Był on pierwszym całkowicie metalowym samolotem zbudowanym w Polsce po II wojnie światowej.

Projekt samolotu został opracowany w Centralnym Studium Samolotów PZL w Warszawie w 1948 r. przez Leszka Dulębę. Samoloty miały być napędzane dwoma poniemieckimi silnikami Argus As 411 o mocy startowej 580 KM (435 kW) każdy, których sporo po wojnie znajdowała się w Polsce.

Wyposażenie samolotu, jak przyrządy pokładowe, podwozie czy instalacja hydrauliczna miały być sprowadzone z Francji, ale wskutek ograniczenia stosunków handlowych z tym krajem konstruowanie samolotu znacznie się przeciągnęło, gdyż projekty tych zespołów w kraju zajęły sporo czasu.

Pierwszy oblot prototypu dokonał w dniu 22 listopada 1950 r. pilot fabryczny Ludwik Lech. Próby fabryczne w locie przeprowadzono w WSK Okęcie. Wkrótce próby samolotu przerwano w związku z przeprowadzoną reorganizacją przemysłu lotniczego, który cały został zaangażowany w produkcję seryjną licencji radzieckiego myśliwca odrzutowego Lim-1 (MiG-15), a w latach 1954–1960 Lim-2 (MiG-15bis) i Lim-5 (MiG-17) oraz rozwiązaniem CSS.

Samolot był dwukrotnie poddany próbom statycznym w Zakładzie Wytrzymałości Instytutu Lotnictwa w Warszawie pod kierunkiem szefa tego Zakładu Tadeusza Chylińskiego w 1951 r., a następnie – po modernizacji usterzenia w latach 1955–1956 była przeprowadzona próba statyczna jego wersji rozwojowej, oznaczonej MD-12.

Płatowiec CSS-12 okazał się udanym samolotem. Miał dobre osiągi i prawidłowy pilotaż oraz wszelkie cechy współczesnego samolotu komunikacyjnego, co było dobrą przesłanką do uruchomienia produkcji seryjnej, jednak krajowe zapasy silników Argus 411 zostały przejęte przez władze sowieckie, czego następstwem była decyzja o rezygnacji z produkcji seryjnej tych samolotów.

Kabina pilotów samolotu CSS-12 trafiła na ekspozycję muzealną.