Szkolenie pilotów F-16 z lotów w goglach noktowizyjnych

Piloci F-16 mówią, że noktowizja wniosła nową jakość w prowadzenie misji powietrznych. – Wyobraźmy sobie, że muszę podlecieć bardzo blisko samolotu pasażerskiego, nie wzbudzając paniki. Nie włączam świateł tylko korzystam z gogli noktowizyjnych. Ja widzę wszystko, a pasażerowie nie mają pojęcia, że tuż obok leci myśliwiec – mówi mjr Dominik „Zippity” Duda, pilot F-16.

W 31 Bazie Lotnictwa Taktycznego trwa szkolenie z lotów w goglach noktowizyjnych. Prowadzenia misji nocą uczą się głównie żołnierze, którzy zdobywają umiejętności tzw. mission combat ready, czyli pilotów bojowych.

Gogle – zalety, ale też ryzyko

Jak wygląda szkolenie? – Latanie w noktowizji ma mnóstwo plusów, daje pilotowi dużą przewagę podczas nocnych lotów. Jednocześnie trzeba liczyć się z większym ryzykiem – mówi mjr Dominik „Zippity” Duda, pilot F-16, instruktor z wieloletnim doświadczeniem. Dlaczego? Po pierwsze, podkreśla mjr Duda, musimy pamiętać, że w goglach noktowizyjnych pole widzenia jest znacznie ograniczone. Przeciętnie człowiek widzi obraz w polu około 120 stopni, natomiast w goglach promień zmniejsza się do 40. – Można to porównać do patrzenia przez lornetkę. Wtedy widzimy wyłącznie obrazy usytuowane centralnie – tłumaczy mjr Duda. – A w czasie lotu F-16 pilot nie może patrzeć tylko przed siebie, kontroluje też przyrządy, które znajdują się wokół niego. W goglach musi więc nabrać odpowiednich nawyków – tłumaczy. Po drugie, piloci szkolący się w noktowizji muszą zdawać sobie sprawę, że ich oko zupełnie inaczej odbiera obraz rzeczywisty, a inaczej przetworzony przez urządzenie elektroniczne. – Trudno to wyjaśnić komuś, kto nie siedział za sterami samolotu, ale to takie wrażenie, jakby nie było trójwymiarowości. Trzeba się nauczyć odpowiednio reagować na ten obraz – mówi mjr Duda.

Żołnierze, by rozpoznać wszystkie zagrożenia przechodzą około 20-godzinne szkolenie, podczas którego uczą się m.in. budowy oka oraz wszystkich mechanizmów, które wpływają na widzenie i postrzeganie rzeczywistości. Dopiero potem rozpoczynają się ćwiczenia w symulatorze, który imituje kabinę F-16. To żmudny i rozłożony na kilka części etap. – W symulatorze młodzi piloci muszą nauczyć się, jak zorganizować sobie miejsce w niewielkiej kabinie – wyjaśnia oficer. Trzeba wiedzieć, jak i gdzie ułożyć gogle, by w każdej chwili móc je szybko założyć. Zwłaszcza że nie używa się ich podczas całego lotu. – Nie mówię, że się nie da w nich latać. Jednak lądowanie czy startowanie w noktowizji, tankowanie w powietrzu lub latanie w chmurach jest bardzo niebezpieczne – zaznacza mjr Duda.

W symulatorze piloci uczą się także zakładania gogli. – To wszystko wydaje się banalne, ale weźmy pod uwagę sytuację, w której pilot zakłada gogle. Musi wtedy zdjąć ręce z drążka i skupić się na innych elementach. Takie ruchy naprawdę trzeba wyćwiczyć – podkreśla major.

Lot z gwiazdami

Nauka lotów w goglach rozpoczyna się niemal równolegle ze szkoleniami na ziemi. Już w czasie szkolenia podstawowego (zarówno w Polsce, jak i w USA) młodzi piloci są przygotowywani do lotów z NVG (Night Vision Goggles). Pierwsze w powietrzu odbywają się już w czasie kursu IQT (Initial Qualification Training), czyli podstawowego szkolenia pilota bojowego. Potem zajęcia z noktowizji mają piloci skrzydłowi, dowódcy pary oraz klucza. Również szkolenie instruktorskie częściowo odbywa się w noktowizji. Na każdym z tych etapów lotnicy uczą się właściwego podziału uwagi, kontrolowania przyrządów i kontroli lotu w formacji. Tyle że z czasem misje oraz zadania stają się coraz bardziej skomplikowane.

– Pierwszy lot w noktowizji wywołuje niemal zawsze tę samą reakcję: „O rany! Ile ja widzę!” – opowiada mjr Duda. Dzieje się tak, ponieważ wojskowym goglom wystarczy najmniejsza wiązka światła, by rozświetlić cały obraz. Dlatego piloci widzą na przykład gwiazdy niewidoczne gołym okiem. – Czasami śmiejemy się, że lecąc w noktowizji, człowiek dostrzega tyle spadających gwiazd, że ma ochotę non stop robić uniki – mówi mjr Duda.

Pierwsze loty w noktowizji odbywają się zawsze razem z instruktorem. W miarę jak rozwija się szkolenie lotnicze, wzrasta też poziom trudności ćwiczeń w noktowizji. Dochodzą misje typu COMAO (operacje połączone, w których biorą udział różne typy statków powietrznych) czy też związane z bezpośrednim wsparciem pola walki. – Podczas każdej z tych misji stosujemy zupełnie inną taktykę i każdą z nich piloci powinni umieć wykonać używając noktowizji – mówi oficer.

Niewidzialni

Instruktor przyznaje, że misje z goglami noktowizyjnymi nie są najłatwiejsze, ale dają bardzo duże możliwości. Zapewniają świetny kamuflaż, maszyna może bowiem lecieć nie włączając świateł i jest widzialna tylko dla osób, które używają noktowizji. – Wyobraźmy sobie, że pilot F-16 z pary dyżurnej podrywa nocą myśliwiec, aby sprawdzić, dlaczego nie ma łączności z jednym z samolotów pasażerskich. Wówczas może podlecieć naprawdę blisko i jeśli wszystko jest w porządku, odlecieć. Prawdopodobnie żaden pasażer samolotu nie zorientowałby się nawet, że wokół krążyły dwa wojskowe myśliwce – mówi mjr Duda.

To jednak nie wszystko. Na przykład, używając zasobnika, pilot F16 może podświetlić lądowisko dla pilota śmigłowca wyposażonego w NVG, światło to będzie widziane tylko przez niego. Człowiek bez gogli nadal będzie widział nieoświetlony kawałek ziemi. – Możliwości jest naprawdę wiele – mówi major. – A noktowizja wnosi nową jakość do naszych działań. Sytuacje, w których możemy być potrzebni nie dzieją się przecież tylko w pogodne poranki – mówi mjr Dominik „Zippity” Duda.

Ewa Korsak