Rocznica urodzin Zygmunta Puławskiego – polskiego konstruktora lotniczego

Dziś przypada 122. rocznica urodzin Zygmunta Puławskiego – polskiego pilota i inżyniera, konstruktora lotniczego, twórcy serii polskich myśliwców, który opracował nowe rozwiązania w lotnictwie, m.in. podwozie nożycowe oraz oryginalny układ skrzydeł nazwany płatem Puławskiego lub płatem polskim.

Zygmunt Puławski urodził się 24 października 1901 roku w Lublinie. Jesienią 1920 roku rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie działał w Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów, konstruując szybowce. Na studiach odznaczył się pracowitością, dokładnością i wiedzą techniczną. Opracowany przez niego projekt samolotu w 1924 roku uzyskał nagrodę w konkursie Ministerstwa Spraw Wojskowych. Politechnikę ukończył w 1925 roku, po czym odbył praktykę w zakładach Breguet we Francji. Po powrocie do Polski odbył służbę wojskową w lotnictwie, kończąc Szkołę Pilotów w Bydgoszczy.

Od roku 1927 pracował jako główny konstruktor w Centralnych Warsztatach Lotniczych w Warszawie, przekształconych następnie w PZL.

Na zlecenie polskich władz wojskowych skonstruował nowoczesny samolot myśliwski PZL P.1 – metalowy górnopłat z silnikiem rzędowym, w którym zastosował skrzydło pocienione przy kadłubie i załamane w formie skrzydła mewy, pozwalające na bardzo dobrą widoczność z miejsca pilota, nazwane później „polskim płatem” lub płatem Puławskiego. Drugim nowatorskim rozwiązaniem było zastosowanie tzw. podwozia nożycowego, w którym amortyzatory były ukryte w kadłubie, co pozwalało na zmniejszenie oporu aerodynamicznego. Był to zarazem pierwszy samolot wyprodukowany przez nowo powstałe zakłady PZL i jeden z pierwszych całkowicie metalowych samolotów myśliwskich na świecie.

Prototyp, oblatany w 1929 roku, wzbudził duże zainteresowanie na świecie. Nie wszedł on jednak do produkcji, na korzyść kolejnych modeli myśliwców Puławskiego, tym razem dostosowanych do silnika gwiazdowego. Rozwinięciem P.1 stał się PZL P.6, oblatany w 1930 roku i demonstrowany z sukcesami m.in. we Francji oraz USA, gdzie odniósł zwycięstwo w zawodach lotniczych. Część międzynarodowej prasy lotniczej uznała go za najlepszy w tym czasie myśliwiec na świecie.

Jego ulepszona wersja PZL P.7 została wyprodukowana w ilości 150 sztuk dla polskiego lotnictwa wojskowego. Na przełomie 1930 i 1931 roku Puławski zaprojektował kolejny z linii swoich myśliwców (PZL P.8), powracając do preferowanego przez siebie silnika rzędowego. Mimo bardzo dobrych osiągów, nie wszedł on do produkcji, gdyż polskie władze lotnicze wybrały dla myśliwców silniki gwiazdowe. Jeszcze w 1930 roku zlecono Puławskiemu dalsze rozwiniecie P.6 z silnikiem większej mocy. Rozpoczął on wówczas prace nad samolotem PZL P.11.

Puławski był również aktywnym członkiem Aeroklubu Warszawskiego. Zmarł śmiercią tragiczną 21 marca 1931 roku w katastrofie samolotu amfibii PZL.12 własnej konstrukcji. Pilotowany przez Puławskiego samolot podczas jednego z lotów doświadczalnych, wykonując zakręt przy porywistym wietrze, runął na ulicę w warszawskiej dzielnicy Ochota. Wraz z jego śmiercią, Polska straciła jednego z najbardziej utalentowanych konstruktorów lotniczych.

Po śmierci Puławskiego projekt PZL P.11 został ukończony i zmodyfikowany przez Wsiewołoda Jakimiuka, stając się polskim podstawowym myśliwcem drugiej połowy lat 30., lecz nie doczekał się nowszych następców. Na bazie serii myśliwców Puławskiego opracowano także eksportowy model PZL P.24, o takim samym układzie konstrukcyjnym i lepszych osiągach.

Litera P w konstrukcjach Państwowych Zakładów Lotniczych była początkowo rezerwowana wyłącznie dla inżyniera Puławskiego lub też wiązana była z samolotami „pościgowymi” (myśliwskimi) (według różnych źródeł). Niekiedy można spotkać się z nieporozumieniami w tej materii i dodawaniem litery P do oznaczeń innych polskich konstrukcji (np. PZL P.37 Łoś zamiast PZL.37 Łoś), co nie było jednolicie stosowane także w okresie międzywojennym. Ostatecznie jednak przyjęto literę P wyłącznie dla samolotów myśliwskich, także konstruowanych po śmierci Puławskiego.