Rocznica oblotu samolotu PZL-104 Wilga

Dziś przypada 61. rocznica oblotu wielozadaniowego samolotu PZL-104 Wilga, produkowanego w zakładach PZL-Okęcie oraz na licencji w Indonezji. Przeznaczony był przede wszystkim dla lotnictwa sportowego, zwłaszcza do holowania szybowców i wywożenia skoczków spadochronowych.

Na początku lat 1960-tych w lotnictwie polskim dawał się odczuć brak nowoczesnego lekkiego samolotu wielozadaniowego (do holowa­nia szybowców i szkolenia spado­chronowego oraz mającego służyć jako samolot sanitarny i rolniczy), odznaczającego się krótkim startem i lądowaniem, dobrymi osiągami i ekonomią użytkowania. Prace nad projektem wstępnym samolotu PZL-104 ”Wilga” rozpoczęto już w 1959 r. w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych WSK Okęcie w zespole kierowanym przez mgr inż. Ryszarda Orłowskiego.

Prototyp wyposażony w silnik w układzie bokser polskiej konstrukcji PZL WN-6RB o mocy 143 kW (195 KM) konstrukcji doc. inż. Wiktora Narkiewicza i został oblatany 24 kwietnia 1962 roku przez pilota Mieczysława Miłosza.

W pierwszym kwartale 1961 roku wykonano pierwszy egzemplarz do prób statycznych i przekazano go do Zakładu Wytrzymałości Instytutu Lotnictwa w celu przeprowadzenia badań wytrzymałościowych. Wkrótce zbudowano drugi prototyp przeznaczony do prób w locie. Próby statyczne wykazały niewystarczającą sztywność dachu kabiny i jej połączenia z tyłem kadłuba. W związku z tym nad tylnymi drzwiami umieszczono dodatkową ściankę. Okazało się jednak, że o 140 kg przekroczona została masa własna samolotu w stosunku do projektu co spowodowało tak znaczny spadek osiągów, że maszyny nie skierowano do produkcji. Prototyp miał też inne niedostatki. Spore kłopoty sprawiał prototypowy silnik WN-6RB, który nadmiernie się przegrzewał i przekonstruowania wymagał kadłub. Projektu jednak nie zarzucono, na co wpłynęło zainteresowanie samolotem ze strony Indonezji.

Rozwoju następnej wersji podjęło się biuro konstrukcyjne pod kierunkiem inż. Bronisława Żurakowskiego. Kolejny prototyp, Wilga 2, po poprzedniku odziedziczył jedynie ogólny układ i silnik oraz część konstrukcji skrzydła i usterzenia. Nowo opracowany został kadłub, otrzymując kabinę o świetnej widoczności i wzmocnioną, a przy tym lżejszą konstrukcję. Oprócz mgr inż. B. Żurakowskiego Wilgę konstruowali: inż. Andrzej Frydrychewicz, inż. Wojciech Gadomski, inż. Andrzej Kardymowicz (obliczenia). W pierwszym kwartale 1963 roku został zbudowany egzemplarz samolotu PZL-104 Wilga 2 przeznaczony do prób statycznych. Badania wytrzymałościowe i sztywnościowe oraz ich program zostały wykonane pod kierunkiem mgr. inż. Tadeusza Chylińskiego w Zakładzie Wytrzymałości Instytutu Lotnictwa. PZL-104 Wilga 2, będący właściwym prototypem późniejszych samolotów Wilga, został oblatany 1 sierpnia 1963 roku. 30 grudnia 1963 roku oblatano wersję eksportową Wilga C z importowanym silnikiem Continental (w układzie płaskim). Zbudowano niewielką serię Wilga 2, przebudowanych następnie na Wilgi C i Wilgi 3.

Nierozwiązane problemy z układem chłodzenia silnika WN-6 (zacieranie się podczas lotu z małą prędkością) sprawiły, że postanowiono dostosować samolot do mocniejszego silnika gwiazdowego AI-14R, produkowanego na licencji radzieckiej, na skutek czego powstała wersja PZL-104 Wilga 3, oblatana 31 grudnia 1965 roku. Istotny był fakt, że silnik AI-14 był silnikiem reduktorowym i był przystosowany do wolnoobrotowego śmigła o wyjątkowo dużej średnicy (265 cm – i o dużym ciągu statycznym) – co spowodowało bardzo dobre właściwości STOL i świetne rezultaty podczas holowania szybowców. Wymuszona instalacja silnika gwiazdowego zmieniła jednak dotychczasową smukłą linię kadłuba, projektowanego pod płaski silnik. Wilga 3 weszła do produkcji seryjnej i pod tym oznaczeniem powstało 13 samolotów (w tym 2 prototypy przebudowane z Wilgi 2). Po wykonaniu krótkiej serii dokonano przeprojektowania podwozia zwiększając rozstaw kół z 2,12 m do 2,83 m i wzmacniając je oraz dokonano dalszych drobnych zmian. Nowy samolot oznaczono PZL-104 Wilga 35 i oblatano 29 czerwca 1967 roku, po czym wszedł on do produkcji seryjnej.

W 2008 roku wyprodukowano ostatni, 997 egzemplarz samolotu, o numerze seryjnym 0060024, w wersji PZL-104MA Wilga 2000 dla islandzkiego nabywcy, kończąc w ten sposób półwieczną historię samolotów „Wilga”.