Polak został nawigatorem samolotu AWACS

Jest trzecim w historii polskim nawigatorem w kokpicie samolotu AWACS i jedynym obecnie Polakiem, który pełni tę funkcję. Porucznik Norbert Bąk służy w natowskiej bazie Geilenkirchen. Kilka dni temu zakończył czteromiesięczne szkolenie, dzięki któremu został członkiem załogi najbardziej znanej maszyny dozoru radiolokacyjnego dalekiego zasięgu.

AWACS leci niemal dziesięć kilometrów ponad ziemią z prędkością 600 kilometrów na godzinę. W pewnym momencie zbliża się do niego powietrzny tankowiec. Gdy dystans dzielący te potężne maszyny będzie można liczyć w metrach, z latającej cysterny – specjalnym przewodem – popłynie paliwo. – Główny ciężar przeprowadzenia tego zadania spoczywa na nawigatorze. To on odpowiada za komunikację z tankowcem. Jest trochę jak reżyser przedstawienia – mówi por. Norbert Bąk. – Operacja wymaga dużej wyobraźni przestrzennej. To chyba było największe wyzwanie podczas szkolenia, które przeszedłem – przyznaje.

Kurs został podzielony na trzy części. W pierwszej polski nawigator musiał zdobyć obszerną wiedzę teoretyczną. W drugiej wykonywał zadania w symulatorach wiernie odwzorowujących kabinę AWACS-a. Wreszcie trzecia część obejmowała naukę i zadania w powietrzu. – Przemieszczaliśmy się od koła podbiegunowego aż do południowych krańców Europy. Bywało, że loty trwały po kilkanaście godzin – wspomina por. Bąk.

Szkolenie, którego długość uzależniona jest od indywidualnych potrzeb kursantów, polski oficer ukończył po czterech miesiącach. Jak sam przyznaje: szybko. – Dobre podstawy wyniosłem z Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, gdzie nawigatorzy szkoleni są zarówno pod kątem służby w załogach śmigłowców, jak i samolotów – podkreśla por. Bąk. Przydały się także doświadczenia zdobyte w lotnictwie morskim. Porucznik lata na pokładzie śmigłowca Mi-14PŁ. – Nawigator pełni tam specyficzną funkcję. Trudno porównać ją z zadaniami jego kolegów z innych statków powietrznych – przyznaje kmdr ppor. Czesław Cichy, rzecznik Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej. – Odpowiada nie tylko za określanie pozycji śmigłowca, lecz także obsługuje sprzęt przeznaczony do poszukiwania i zwalczania okrętów podwodnych. Podczas wykonywania tego typu zadań jako oficer taktyczny przejmuje dowodzenie na pokładzie – tłumaczy.

(fot. Michał Franczyk)

Porucznik Bąk podkreśla, że choć zgromadzona wcześniej wiedza okazała się pomocna, to jeszcze wielu rzeczy musiał się nauczyć. – Służbę na pokładzie AWACS-a trudno porównać z jakimkolwiek dotychczasowym doświadczeniem, choćby ze względu na prędkości i wysokość, na której porusza się samolot, czy obszar, na którym operuje – zaznacza por. Bąk. Teraz polskiego oficera czeka krótki urlop. – Do bazy NATO w Geilenkirchen, gdzie stacjonują AWACS-y wracam po świątecznej przerwie. Wiem, że 2017 rok będzie dla mnie bardzo intensywny, z mnóstwem lotów. Szczegółów jednak zdradzić nie mogę – zastrzega. W Niemczech ma służyć do połowy 2018 roku.

AWACS to inaczej lotniczy system ostrzegania i kontroli. Z nazwą tą kojarzą się jednak przede wszystkim samoloty dozoru radiolokacyjnego dalekiego zasięgu Boeing E-3 Sentry. Najbardziej rozpoznawalnym elementem tego typu maszyn są ogromne radary panoramiczne.

Podczas misji na pokład AWACS-a wchodzi minimum 16 osób. Cztery z nich znajdują się w kokpicie: to dwaj piloci, nawigator i technik pokładowy. Kolejne dwie odpowiadają za pracę systemów, dziesięciu – za ich bezpośrednią obsługę. Prowadzą oni między innymi obserwację morza, ruchu lotniczego, a podczas ćwiczeń kierują poczynaniami samolotów bojowych. – W załogach AWACS-ów służą specjaliści z kilkunastu państw. Czasem podczas misji każdy z członków załogi jest innej narodowości. Na pokładzie wszyscy mają obowiązek komunikować się po angielsku – dodaje por. Bąk.

Obecnie w bazie Geilenkirchen na różnych stanowiskach służy kilkunastu Polaków. Por. Bąk jest jedynym, który wykonuje zadania w kokpicie samolotu. Przed nim do załóg AWACS-a trafiło zaledwie dwóch nawigatorów z Polski. Jednym z nich był ppłk Zbigniew Gutowski. W rozmowie z portalem polska-zbrojna.pl wspominał, że brał udział w misjach nad Morzem Śródziemnym, Turcją, USA i Kanadą. – Działaliśmy też w warunkach wojennych, nad Afganistanem czy Libią – mówił.

Samoloty AWACS stacjonują w kilku europejskich państwach. Korzystają z nich siły NATO, ale też Amerykanie czy Brytyjczycy. Maszynami pełniącymi podobną funkcję dysponuje także Rosja. Są to Berijewy A-50.

Łukasz Zalesiński