Płk pil. Władysław Gnyś – bohater z Sarnowa

Zapraszamy na uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej płk. pil. Władysławowi Gnysiowi – historycznemu zwycięzcy, który jako pierwszy zestrzelił niemieckie samoloty w czasie II wojny światowej 1 września 1939 roku.

Uroczystość odbędzie się w Sarnowie, gmina Gniewoszów, w dniu 15 maja 2022 r., niedziela, o godzinie 15:00.

W programie uroczystości:
14:45 – zbiórka pocztów sztandarowych
15:00 – Msza Święta w intencji płk. pil. Władysława Gnysia, w Kaplicy pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Sarnowie
przemarsz pod pomnik z tablicą pamiątkową
16:00 – uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej płk. pil. Władysławowi Gnysiowi i złożenie kwiatów
przejście na boisko sportowe
17:00 – przemówienia okolicznościowe
występy artystyczne uczniów z placówek oświatowych, występ Zespołu "Kłoczewiacy", występ ppor. Eweliny Pisarskiej
13:00-19:00 –piknik historyczny na boisku sportowym w Sarnowie: prezentacje edukacyjne, stoiska lokalnych stowarzyszeń, wojskowa grochówka

Dzień wcześniej 14 maja 2022 (sobota), o godz. 18:00, w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, ul. Lotników Polskich 1, odbędzie się wieczór wspomnień z udziałem rodziny płk. pil. Władysława Gnysia i mieszkańców Gminy Gniewoszów. Wydarzenie jest częścią programu Europejskiej Nocy Muzeów – "Siła Muzeów". Więcej informacji TUTAJ.

Władysław Gnyś urodził się 24 sierpnia 1910 r. w Sarnowie jako syn Jana i Marianny. W 1931 r. zgłosił się do wojska i dostał przydział do 4 Pułku Lotniczego w Toruniu. W 1932 roku ukończył kurs pomocnika mechanika i Szkołę Podoficerską. W 1933 r. ukończył kurs pilotażu, po czym dostał przydział do 42 Eskadry Liniowej 4 Pułku Lotniczego. W 1934 r. ukończył kurs wyższego pilotażu w Grudziądzu i od 2 października był pilotem 142 Eskadry Myśliwskiej 4 Pułku. W 1935 roku doszło do dwóch wypadków z udziałem Gnysia. Pierwszym była kolizja powietrzna z maszyną por. pil. Dyonizego Durki. Drugim był wypadek samolotem PZL P.7 podczas kołowania. W Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie ukończył kurs instruktorów pilotażu w 1936 roku. 1 października tego samego roku został przyjęty do Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Dwa lata później został przeniesiony na III rok Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Równocześnie był tam instruktorem pilotażu podchorążych młodszego rocznika. 2 czerwca 1939 roku został przydzielony do 121 Eskadry Myśliwskiej 2 pułku Lotniczego w Krakowie. Został mianowany na stopień ppor. pil. W ramach XII promocji SPL.

1 września 1939 r. przed godziną 7, Gnyś wystartował z dowódcą 111/2 Dyonu Myśliwskiego, kpt. Medweckim, z lotniska polowego w Balicach. Startujące samoloty zostały zaskoczone przez nadlatujące po bombardowaniu Krakowa niemieckie bombowce Junkres Ju 87.  Kapitan Medwecki został zestrzelony nad Morawicą zaś Gnyś uciekł Niemcom. Po uniku zaatakował ponownie i stoczył walkę powietrzną z niemieckimi bombowcami. Zestrzelił dwa samoloty typu Dornier Do 17. W ten sposób został pierwszym alianckim pilotem, który uzyskał zwycięstwo powietrzne w II WŚ. Swoje loty bojowe wykonywał do 18 września kiedy przekroczył granicę z Rumunią w Kutach. Drogą morską opuścił Rumunię i 19 listopada 1939 roku dopłynął do Marsylii.

W 1940 r. znalazł się w tzw. Grupie Montpellier. Po zakończeniu przeszkolenia został przydzielony do klucza por. Kazimierza Bursztyna, który włączono w skład Groupe de Chasse III/1. Podczas walki nad Belgią został zestrzelony jego dowódca Kazimierz Bursztyn, po którym Gnyś objął dowództwo klucza. W związku z kapitulacją Francji w czerwcu 1940 roku drogą przez Afrykę Północną, Casablankę i Gibraltar dotarł do Wielkiej Brytanii 14 lipca. 20 sierpnia został przydzielony do 302 Dywizjonu Myśliwskiego, ale 2 września przeniesiono go na szkolenie do 5 OTU (Operational Training Unit). 26 września wrócił do Dywizjonu 302 i wraz z nim walczył podczas Bitwy o Anglię. Dwa lata później 30 stycznia 1942 roku przeszedł do pracy w naziemnym stanowisku dowodzenia 302 Dywizjonu. W grudniu tego samego roku powrócił do latania w tym samy dywizjonie. Po tym 10 lutego 1943 roku został przeniesiony do 316 Dywizjonu Myśliwskiego w którym 15 marca objął dowodzenie eskadrą A. W miesiącach sierpień-październik 1943 r. latał w 309 dywizjonie Współpracy z Armią. Po październiku przydzielono go do dowództwa 18 Zgrupowania Myśliwskiego. Następnie był oficerem łącznikowym w dowództwie 84 grupy RAF (Royal Air Force).

26 sierpnia 1944 roku  objął dowództwo 317 Dywizjonu Myśliwskiego. Kolejnego dnia podczas bombardowania wojsk niemieckich został zestrzelony i trafił do niewoli. Kilka dni później zbiegł z pomocą francuskich partyzantów, a po nadejściu wojsk alianckich trafił do szpitala w Swindon w Anglii. Po hospitalizacji w styczniu 1945 r. wstąpił do Wyższej Szkoły Lotniczej w Weston-super-Mare. Ukończył ją we wrześniu i trafił do Dowództwa Lotnictwa Myśliwskiego RAF. Został tam do rozwiązania Polskich Sił Powietrznych.

Po demobilizacji w 1948 roku wyemigrował do Kanady. Tam przez jakiś czas prowadził farmę, a później pracował w przemyśle. W 1965 r. odwiedził Polskę pierwszy raz od zakończenia wojny. Podczas kolejnej wizyty w Polsce w 1996 roku wziął udział w uroczystościach nadania swojego imienia szkole podstawowej w Żuradzie. Zmarł 28 lutego 2000 roku w Beamsville w Kanadzie.

opracowanie: Marcin Kalbarczyk