Nowa era śmigłowców

Lotnictwo śmigłowcowe przeżywa odrodzenie. Poradzieckie maszyny są zastępowane przez najnowocześniejsze wiropłaty – AH-64E, AW149 i AW101. Proszeni o porównanie nowych i starych platform lotnicy odpowiadają z uśmiechem, że łączy je jedynie to, że… latają. 

– Wszystko inne to przeskok technologiczny, jakiego w polskich siłach powietrznych jeszcze nie było – mówią żołnierze.

Kupujemy 96 śmigłowców AH-64E – na ten kontrakt lotnicy czekali z niecierpliwością. Podpisana w sierpniu 2024 roku umowa zakłada, że trafią do polskiej armii w latach 2026–2028. Wówczas Polska stanie się największym na świecie – po USA – użytkownikiem tych maszyn. Wart 10 mld dolarów kontrakt zawiera też pakiet szkoleniowy dla pilotów i osób obsługujących maszyny oraz zapas amunicji i części zamiennych. – To przełomowa umowa, która zmienia oblicze sił powietrznych, oblicze polskiej armii – ogłosił wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz w 1 Brygadzie Lotnictwa Wojsk Lądowych, gdzie została podpisana umowa na zakup śmigłowców. To właśnie ta jednostka otrzyma pierwsze maszyny.

Siła uderzenia

Dlaczego Polska potrzebuje śmigłowców Apache?

– Przede wszystkim musimy wzmacniać naszą siłę rażenia i budować najskuteczniejszą zdolność do obrony przed potencjalnym agresorem. Śmigłowiec uderzeniowy AH-64E będzie jednym z najważniejszych elementów wsparcia ogniowego wojsk lądowych – mówi płk Krzysztof Zwoliński, szef zarządu lotnictwa śmigłowcowego – zastępca inspektora sił powietrznych.

Najnowocześniejsze maszyny zajmą miejsce Mi-24, które według lotników nie spełniają najmniejszych wymagań współczesnego pola walki.

– Nie posiadają zasadniczego uzbrojenia w postaci kierowanych pocisków przeciwpancernych, systemów wykrywania i śledzenia celów, zarządzania informacją w rejonie prowadzenia działań, systemów obrony własnej, środków łączności niejawnej i wielu innych, niezbędnych do skutecznego działania w sieciocentrycznym i wielodomenowym środowisku pola walki – wyjaśnia płk Zwoliński.

Moc Apache’a zapewniają m.in. system Link-16, dzięki któremu piloci będą mogli się komunikować i wymieniać w czasie rzeczywistym dane z samolotami F-16, F-35, czołgami Abrams, systemami HIMARS czy też Patriot, oraz system rażenia, w którym najważniejsze są radar kierowania ogniem FCR (Fire Control Radar), a także system M-TADS (Multi-Function Targeting and Acquisition System) i M-PNVS (Pilot Night Vision Sensor). Dzięki nim pilot będzie mógł wykryć i klasyfikować cele, ale też razić je, wykorzystując precyzyjne uzbrojenie pokładowe.

Pierwsze maszyny trafią do Polski za około dwa lata, ale wcześniej, nawet na przełomie lat 2024 i 2025, 1 Brygada Lotnictwa Wojsk Lądowych dostanie osiem sztuk śmigłowców w wersji D, które zostaną wypożyczone od Amerykanów. Polska armia ma już pilotów, którzy będą mogli siąść za sterami tych maszyn. W maju 2024 roku wrócili ze Stanów Zjednoczonych po ośmiomiesięcznym szkoleniu. Również w USA szkolili się technicy, którzy w przyszłości będą odpowiedzialni m.in. za obsługę Apache’y.

– Dla nas ten dzień to jak rozpoczęcie zupełnie nowej epoki – mówili żołnierze 25 Brygady Kawalerii Powietrznej podczas uroczystości przyjęcia dwóch śmigłowców AW149 w październiku 2023 roku. 

Dziś formacja liczy już pięć śmigłowców, a do 2029 roku ma być ich komplet – 32 sztuki. Wielozadaniowe AW149 w Wojsku Polskim będą służyły przede wszystkim do transportu, wsparcia pola walki, ratownictwa bojowego i morskiego oraz działań poszukiwawczych.

Lotnicy jako jedną z najważniejszych zalet AW149 wymieniają to, że zapewnia on wysoką przeżywalność w środowisku nieprzyjaznym dla śmigłowców. 

– To dzięki temu, że zostały wyposażone w systemy biernej ochrony uniemożliwiające oddziaływanie przeciwnika na te maszyny podczas wykonywania zadań – podkreśla ppłk pil. Wojciech Krajewski, dowódca 7 Dywizjonu Lotniczego 25 Brygady Kawalerii Powietrznej.

Lotnicy podkreślają, że AW149 sprawdzą się jako śmigłowce wsparcia ogniowego. Ich uzbrojeniem mogą być, montowane na podwieszeniu zewnętrznym, pociski niekierowane lub kierowane, służące do zwalczania celów opancerzonych oraz umocnień przeciwnika.

Pierwsze maszyny AW149 dla polskiej armii zostały wyprodukowane w firmie Leonardo we Włoszech, ale kolejne są już konstruowane w Polsce – w PZL Świdnik. Linia produkcyjna dla śmigłowców AW149 została otworzona w maju 2024 roku. To pierwszy raz w historii, gdy PZL Świdnik wypuszcza ze swoich zakładów tak zaawansowane maszyny.

Specjalista od okrętów podwodnych

Umowa na zakup czterech śmigłowców AW101 została podpisana 26 kwietnia 2019 roku. Kontrakt miał wartość około 1,65 mld zł i obejmował nie tylko same śmigłowce, lecz także szkolenie załóg, wsparcie logistyczne oraz pakiet techniczny. Pierwsze AW101 zostały dostarczone do Polski w październiku 2022 roku. Ostatni, czwarty egzemplarz 44 Baza Lotnictwa Morskiego otrzymała w grudniu 2023 roku. AW101 zostały przystosowane do poszukiwania okrętów podwodnych, prowadzenia misji ratowniczych w warunkach bojowych, a także szczególnie skomplikowanych akcji w czasie pokoju. Do poszczególnych zadań można je przysposobić, montując i demontując określone moduły.

Załogi śmigłowców, które wykonują misję poszukiwania okrętów podwodnych, opuszczają do morza stację hydrolokacyjną oraz aktywne i pasywne pławy hydroakustyczne. W akcji biorą udział dwaj nawigatorzy: oficer taktyczny TACO, który rozdziela zadania, decyduje o użyciu danego sprzętu i uzbrojenia, analizuje wskazania urządzeń, a także oficer SENSO, który skupia się na obsłudze systemów. W czasie akcji ratowniczych załoga może skorzystać z wysokiej klasy radaru, głowicy elektrooptycznej czy reflektora szperacza. W systemach AW101 zakodowane są gotowe scenariusze poszukiwań, które ułatwiają prowadzenie akcji. Pilot określa jedynie obszar, a następnie wybiera odpowiedni scenariusz działania. Dzięki temu śmigłowiec będzie działał według określonego schematu i po kolei wykonywał niezbędne zadania. Maszyna nie zastępuje jednak pilota, który dalej kontroluje wyniki poszukiwań.

Podobnie jak w przypadku innych nowoczesnych platform najważniejsze w AW101 są systemy łączności, przetwarzania i transmisji danych. Dzięki temu załogi mają stały kontakt z innymi platformami – od śmigłowców i samolotów po okręty. Ale to nie wszystko. Śmigłowce są uzbrojone w lekkie torpedy, które służą do zwalczania okrętów podwodnych. Mają również zaawansowane systemy walki elektronicznej, umożliwiające zakłócanie systemów radarowych przeciwnika, przeciwdziałanie pociskom naprowadzanym oraz wykrywanie i unikanie zagrożeń.

Polska armia znacząco wzmocniła swoje zdolności operacyjne dzięki zakupowi nowoczesnych śmigłowców. Apache’e, jako potężne maszyny uderzeniowe, zapewnią przewagę w walce przeciwpancernej, AW149 dają nie tylko wsparcie ogniowe, lecz także umożliwiają szybkie przerzuty wojsk i sprzętu, natomiast AW101 wzmacniają bezpieczeństwo na Bałtyku. Przestarzała flota śmigłowców postsowieckich powoli znika z jednostek, a pojawiające się zamiast niej nowoczesne maszyny są dla lotnictwa śmigłowcowego początkiem zupełnie nowej ery.

Ewa Korsak