318. Dywizjon „Gdański” upamiętniony w przestrzeni miasta. Rondo na Żabiance zyskało historycznego patrona

W marcu 2025 roku prof. nadzw. dr hab Andrzej Olejko skierował do Prezydent Gdańska inicjatywę dotyczącą upamiętnienia 318. Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego „Gdańskiego” poprzez nadanie jego imienia jednej z ulic lub rond miasta. Po kilku miesiącach korespondencji władze samorządowe potwierdziły, że pomysł zostanie poddany procedurze administracyjnej.

Geneza inicjatywy sięga wieloletnich badań historycznych nad dziejami dywizjonu. Autor dwutomowej monografii jednostki zwrócił uwagę, że mimo jej ścisłych związków z Gdańskiem, formacja ta nie doczekała się dotąd trwałego upamiętnienia ani w przestrzeni miejskiej, ani szerzej – w skali kraju czy Europy. Publikacja monografii przez wydawnictwo „Infort”, a także wystawa poświęcona 318. Dywizjonowi, zorganizowana z inicjatywy autora w Muzeum Miasta Gdańska, przyczyniły się do popularyzacji historii jednostki, której szlak bojowy prowadził m.in. z Włoch.

Inicjatywa miała charakter oddolny i – jak podkreślają jej twórcy – nie wyszła ze środowiska instytucjonalnych badaczy dziejów miasta, mimo obecności w Gdańsku uniwersytetu, aeroklubu oraz licznych muzeów historycznych, w tym Muzeum II Wojny Światowej. Celem działań było przywrócenie pamięci o „zapomnianym” dywizjonie Polskich Sił Powietrznych, noszącym przydomek „Gdański”.

Finałem kilkunastomiesięcznych starań była uchwała Rady Miasta Gdańska z 27 listopada 2025 roku. Na jej mocy rondo w dzielnicy Żabianka, położone u zbiegu ulic Jelitkowskiej, Kaplicznej i Pomorskiej, otrzymało nazwę 318. Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego „Gdańskiego”. Tym samym dotychczas anonimowy punkt na mapie miasta zyskał historycznego patrona, symbolicznie „sprowadzając” dywizjon do Gdańska.

W proces zaangażowani byli m.in. prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Berendt, który wspierał starania o zachowanie pamięci o jednostce w regionalnej i narodowej świadomości historycznej.

Decyzja Rady Miasta zapadła w szczególnym momencie – w 2025 roku, kiedy przypada 80. rocznica zakończenia II wojny światowej. Gdańsk stał się tym samym jedynym miastem w Polsce, a także poza jej granicami, które w sposób trwały upamiętniło „swój” dywizjon Polskich Sił Powietrznych w przestrzeni publicznej.

Fotografie towarzyszące publikacji pochodzą ze zbiorów autora oraz z kolekcji por. Józefa Krzywonosa, jednego z pilotów „Gdańszczan”, który po zakończeniu wojny pozostał na emigracji.