15-lecie Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP

Rok 2017 to bardzo ważny dla nas czas, mija bowiem 15 lat odkąd, na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej Nr Pf 40/Org./P-5 z dnia 10 maja 2001 r., Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 0252/Org./P-5 z dnia 19 czerwca 2001 r. oraz zgodnie z rozkazem Nr Pf 90 Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej z dnia 11 lipca 2001 r. zostało sformowane Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP, jako instytucja podległa bezpośrednio Dowódcy Sił Powietrznych. Działalność służbową Szefostwo rozpoczęło z dniem 1 stycznia 2002 r.

Wyodrębnienie komórki ruchu lotniczego z Dowództwa i utworzenie centralnego organu sprawującego specjalistyczny nadzór nad działalnością służby ruchu lotniczego w Siłach Zbrojnych RP było wypełnieniem zapisów Koncepcji Jednolitego Systemu Zarządzania Ruchem Lotniczym.

Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP kontynuuje tradycje ruchu lotniczego lotnictwa wojskowego. Początki ruchu lotniczego związane są przede wszystkim z lotniskiem na Polu Mokotowskim w Warszawie, które powstało w zaborze pruskim już w 1910 r. jako jedno z nielicznych lotnisk z prawdziwego zdarzenia w Europie.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. wraz z pierwszymi transportami armii gen. Hallera przybywa do Polski Francuska Szkoła Pilotów, aby od 2 maja 1919 r. funkcjonować na Polu Mokotowskim. 1 czerwca 1919 r. rozpoczęto szkolenie  polskich adeptów latania, mechaników  i oficerów techniczno-administracyjnych, w tym też dniu po raz pierwszy oficer startowy odnotował wylot samolotu.

W celu realizacji przyjętych założeń, mając na uwadze zachowanie najwyższej jakości oraz wysokiego poziomu bezpieczeństwa zapewnianych służb ruchu lotniczego, Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego SZ RP podjęło ogromny wysiłek, czego wynikiem są osiągnięcia, które całkowicie zmieniają oblicze wojskowej służby ruchu lotniczego. Do najważniejszych zaliczyć należy:

1)      Reorganizacja systemu szkolenia wojskowych kontrolerów ruchu lotniczego – wprowadzone zmiany w systemie szkolenia personelu SRL stanowią wypełnienie postanowień Rozporządzenia (UE) nr 805/2011 z dnia 10 sierpnia 2011 r. ustanawiającego szczegółowe zasady licencjonowania kontrolerów ruchu lotniczego oraz wydawania określonych certyfikatów na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 i jednocześnie spełniają wymagania ujęte w Załączniku 1 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym – Licencjonowanie personelu. Nowy system szkolenia obejmuje etapy począwszy od naboru kandydatów do zawodu kontrolera ruchu lotniczego, poprzez ich szkolenie teoretyczne i praktyczne na symulatorze, kończąc na obowiązkowych szkoleniach odświeżających kompetencje oraz utrwalania i doskonalenia technik operacyjnych w przypadku sytuacji szczególnych i niebezpiecznych. Formuła szkolenia wprowadza niezależność szkolenia od procesu egzaminowania, co zapewnia w pełni obiektywną ocenę szkolonego przy jednoczesnym wykluczeniu personelu, którego poziom wiedzy i umiejętności nie gwarantuje bezpiecznego wykonywania czynności operacyjnych kontrolera ruchu lotniczego. Tak stworzony system stanowi pełne odzwierciedlenie wymagań ujętych w prawie UE i został sprecyzowany w Instrukcji ruchu lotniczego SZ RP.

2)      Opracowana przez zespół ekspertów powołanych przez Szefa SSRL SZ RP Instrukcja zarządzania ruchem lotniczym w Siłach Zbrojnych RP, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom dotyczącym systemu bezpieczeństwa w lotnictwie wojskowym wprowadza mechanizmy dotyczące zgłaszania zdarzeń i incydentów ruchu lotniczego. System Zarządzania Bezpieczeństwem w ATM stanowiący integralną część zarządzania ruchem lotniczym zapewnia systematyczne zarządzanie bezpieczeństwem jednocześnie gwarantując, że każda osoba zaangażowana w kwestie bezpieczeństwa zapewniania służb ruchu lotniczego ponosi indywidualną odpowiedzialność za swoje działania. Dodatkowo, sam system wnosi obowiązek dokonywania przeglądów bezpieczeństwa w systemie zarządzania ruchem lotniczym – i w razie potrzeby – formułowania zaleceń modyfikacyjnych i wprowadzania korekt służących zachowaniu jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa. W celu stałego podnoszenia bezpieczeństwa i jakości wojskowej służby ruchu lotniczego SSRL SZ RP podjęło działania zmierzające do wprowadzenia aplikacji w systemie TURAWA wspomagającą zarządzanie wojskową SRL, obecnie trwają testy oprogramowania. Dodatkowo z inicjatywy SSRL SZ RP  opracowany został Rozkaz Dowódcy Generalnego RSZ regulujący zasady wykonywania lotów wojskowych BSP oraz zostały wydane wytyczne Szefa SSRL SZ RP w sprawie uszczegółowienia zasad wykonywania lotów BSP w MATZ. Prekursorską inicjatywą jest również testowe wykorzystanie aplikacji DroneRadar zwiększającą świadomość sytuacyjną zarówno użytkowników BSP jak i lotniskowych służb ruchu lotniczego.

3)      Określenie jednoznacznego statusu wojskowych organów odpowiedzialnych za zapewnienie służb ruchu lotniczego wymagało wprowadzenia wielu zmian w ich funkcjonowaniu. Opracowanie szczegółowych instrukcji operacyjnych organów ATC, planów utrzymania kompetencji przez personel SRL oraz szereg zmian w dokumentach normujących funkcjonowanie wojskowej służby ruchu lotniczego umożliwiły uzyskanie wystarczającego poziomu zgodności z wymaganiami stawianiami w zakresie zapewniania służb żeglugi powietrznej o których mowa w Załączniku Vb do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego. Wynikiem prac było złożenie na ręce Prezesa ULC deklaracji podjęcia przez Siły Zbrojne działań służących zapewnieniu właściwego poziomu świadczonych służb żeglugi powietrznej i w konsekwencji – mając na uwadze art. 7. pkt. 5 Rozporządzenia (WE) nr 550/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie zapewniania służb nawigacji lotniczej w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej – skutkowało uzyskaniem zezwolenia na zapewnianie służb żeglugi powietrznej w przestrzeniach  powietrznych wyznaczanych na potrzeby lotnictwa wojskowego. W praktyce oznacza to kolejny krok w drodze harmonizacji polskiej przestrzeni powietrznej oznaczającej stopniową reorganizację MATZ w elementy przestrzeni powietrznej kontrolowanej MCTR/MTMA, co jednocześnie wpływa na bardziej efektywne wykorzystanie przestrzeni powietrznej wokół lotnisk wojskowych, czyni ją bardziej dostępną dla innych użytkowników i jednocześnie sprawia, że charakter służb żeglugi powietrznej oferowanych lotnictwu ogólnemu przez Siły Zbrojne RP będzie klarowny i czytelny, a także zgodny ze standardami międzynarodowymi. Działania te były podstawą do wprowadzenia zmian w ustawie Prawo lotnicze umożliwiających lądowanie na lotniskach wojskowych cywilnych statków powietrznych wykonujących zadania na rzecz Sił Zbrojnych RP.

4)      Wprowadzenie do użytku Zbioru Informacji Lotniczych (MIL AIP Polska) to kolejna istotna zmiana w  lotnictwie wojskowym. Jest to pierwsza tego typu publikacja zawierająca pełne, aktualne dane dotyczące lotnisk wojskowych, procedur przyrządowego podejścia do lądowania, struktur przestrzeni powietrznej i zasad wykonywania lotów przez lotnictwo wojskowe. Publikacja za treść której odpowiada SSRL SZ RP spełnia normy międzynarodowe.

5)      Bezspornym osiągnięciem jest również przystąpienie Polski w 2012 r. do organizacji CENOR (Central and Northern Region Information and Publications CENOR FLIP). Przystąpienie do CENOR umożliwia udostępnienie publikacji lotniczych FLIP (kart podejścia do lądowania) polskich lotnisk wojskowych również załogom zagranicznym w standardowym układzie przyjętym w NATO. Jednocześnie pozwala na dostęp dla polskich załóg do informacji o wybranych lotniskach państw sojuszniczych.

6)   Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniom wojskowego środowiska lotniczego przygotowano i wprowadzono do użytku służbowego wydawnictwo „Procedury podejścia i odlotu dla lotnisk Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”, zawierające procedury podejścia do lądowania dla lotnisk wojskowych, w formacie A5 (w formie nakolannikowej) opracowane w systemie metrycznym i anglosaskim.

7)    Istotnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie służb ruchu lotniczego jest wyposażenie techniczne. Zakup i wdrożenie do użytku operacyjnego systemu AMHS (Air Traffic Services Message Handling System) w znaczący sposób zmieniło proces zarządzania ruchem lotniczym w zakresie: edycji, przetwarzania, prezentacji i wymiany danych lotniczych w formacie AMHS/AFTN pomiędzy służbami operacyjnymi ruchu lotniczego i obrony powietrznej oraz PAŻP. Ponadto pozyskane zostały i wdrożone do użytku:

• System zarzadzania bazami danych lotniczych (PLX) umożliwiający bezpośrednią wymianę danych lotniczych pomiędzy PAŻP a wojskowymi organami ruchu lotniczego;
• System EAD (European Aeronautical Information Service Database) pozwalający na dostęp do europejskiej bazy danych lotniczych. EAD umożliwia między innymi pobieranie danych dotyczących lotnisk, dostęp do danych dynamicznych (NOTAM, SNOWTAM), generowanie Biuletynów Informacyjnych PIB (Pre-flight Information Bulletin) z dowolnego obszaru.

Trwają również prace związane z zakupem nowego systemu kontroli ruchu lotniczego dla wojskowych organów ATC, co jest kolejnym krokiem na drodze utrzymania nowoczesności służb ruchu lotniczego na lotniskach wojskowych.

Szefostwo ściśle współpracuje z Urzędem Lotnictwa Cywilnego (ULC) i współdziała z państwowym organem zarządzania ruchem lotniczym – Polską Agencją Żeglugi Powietrznej (PAŻP) oraz innymi organizacjami lotniczymi. Głównym celem tego współdziałania jest zapewnienie w czasie pokoju bezpieczeństwa w ruchu lotniczym w polskiej przestrzeni powietrznej wszystkim jej użytkownikom.

Szefowie Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego SZ RP:
• płk pil. Telesfor Markiewicz,  2002–2003
• płk pil. Waldemar Jaruszewski,  2003–2007
• płk pil. Tomasz Drewniak,  2007–2008
• płk pil. Cezary Wasser,  od 2008
 
Szczególną wartością Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP są ludzie. Żołnierze i pracownicy resortu obrony narodowej, którzy codzienną służbą i pracą pomnażają jego dorobek. Za to wszystko jako Szef Szefostwa  wszystkim wam, Panie i Panowie, dziękuję…
 
płk dypl. pil. Cezary Wasser