Z serii "Spotkania przy samolocie": Northrop F-5

W dniu 6 sierpnia 2023 r. (niedziela), o godzinie 12.00 Muzeum Lotnictwa Polskiego zaprasza na kolejne spotkanie prowadzone przez Jana Hoffmanna.

Zaproszenie na opowieść o historii lotnictwa kierowane jest zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Prowadzone będą rozmowy o lekkim ponaddźwiękowym myśliwcu F-5, opracowanym w USA, w latach 50-tych XX wieku. Był samolotem o dobrych osiągach, łatwej i taniej eksploatacji oraz niskich kosztach zakupu. W oparciu o ten samolot powstały potem jego kolejne wersje o coraz to lepszym wyposażeniu, uzbrojeniu i osiągach. Myśliwiec okazał się wielkim sukcesem technicznym i handlowym. Był dostarczany w ramach amerykańskiej pomocy wojskowej dla krajów zaprzyjaźnionych, uczestniczył też w kilku konfliktach zbrojnych. Uczestnicy spotkania poznają historię i konstrukcję tego interesującego samolotu, będącego też eksponatem w Muzeum Lotnictwa w Krakowie.

W połowie lat 50. w znanej amerykańskiej firmie lotniczej Northrop przeprowadzono analizę rozwoju myśliwców, kosztów ich produkcji i późniejszej eksploatacji oraz rynków zbytu. Specjaliści zwrócili uwagę na brak taniego, lekkiego myśliwca wielozadaniowego. W 1955 roku zespół konstruktorów z własnej inicjatywy rozpoczął projektowanie nowego samolotu, któremu przydzielono firmowe oznaczenie N-156. W 1954 roku pojawił się interesujący silnik turboodrzutowy General Electric J-85 przeznaczony dla samolotów-pocisków, który charakteryzował się małymi wymiarami, małą masą i dużym ciągiem. Silnik, po zamontowaniu dopalacza, okazał się wymarzonym napędem dla opracowywanego N-156.

W tym czasie Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych (U.S. Air Force) ogłosiły konkurs na ponaddźwiękowy dwumiejscowy samolot szkolno-treningowy. W zakładach Northrop opracowano taką konstrukcję pod firmową nazwą N-156T w oparciu o wstępny projekt myśliwca, nad którym w tym czasie prace zawieszono. Szkolno-treningowy N-156T wygrał konkurs i w 1961 roku wszedł na wyposażenie Sił Powietrznych pod nazwą T-38 Talon.

W połowie 1958 roku przeprowadzono negocjacje z Departamentem Obrony, w wyniku których powrócono do projektu myśliwca, nazwanego N-156F Freedom Fighter. Myśliwiec, podobnie jak samolot szkolno-treningowy, był dolnopłatem napędzanym dwoma silnikami J-85. Jego kadłub został zbudowany zgodnie z "regułą pól", dzięki odpowiedniemu kształtowi i płaskiej dolnej części współpracował ze skrzydłami przy wytwarzaniu siły nośnej (tzw. kadłub nośny). Uzbrojeniem samolotu były dwa działka kal. 20 mm, dwa kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze typu Sidewinder naprowadzające się na źródło promieniowania podczerwonego, bomby (w tym kierowane radiem) i rakiety niekierowane, można też było zabierać dodatkowe zbiorniki paliwa. Samolot zabierał 2800 kg ładunku bojowego.

Otrzymano zamówienie na 3 prototypy. Pierwszy z nich oblatano w czerwcu 1959 roku. W latach 1960-61 przeprowadzono na szeroką skalę badania wojskowe uwzględniając różnorodne warunki geograficzne i pogodowe. Starano się zbadać przydatność samolotu jako myśliwca wielozadaniowego zdolnego prowadzić walkę powietrzną, ataki na cele naziemne oraz rozpoznanie powietrzne. Zbadano też możliwość korzystania z lotnisk polowych o nawierzchni gruntowej.

W 1962 kwietniu N-156F został wybrany dla programu MAP (Program Wzajemnej Pomocy) przewidującego dostawy sprzętu wojskowego dla krajów zaprzyjaźnionych ze Stanami Zjednoczonymi. Nowy myśliwiec idealnie nadawał się do tego, gdyż był tani oraz prosty w obsłudze i dzięki temu bardziej dostępny dla państw mniej zamożnych. Dzięki doskonałym właściwościom był też potem kupowany przez siły powietrzne kilku krajów NATO.

W październiku 1962 roku zmieniono nazwę prototypów na YF-5A. W 1964 roku rozpoczęto produkcję seryjną samolotu pod nazwą F-5A. Pierwsza dostawa F-5A w ramach programu MAP nastąpiła dla Iranu. Potem otrzymały je inne państwa. F-5A i jego dwumiejscowy wariant szkolno-bojowy F-5B były produkowane również na licencji w Kanadzie w wytwórni Canadair (samoloty wykonane dla Holandii, były montowane w kooperacji z holenderskimi zakładami Fokker) i Hiszpanii w firmie CASA. F-5A i F-5B przekazywane innym odbiorcom różniły się niektórymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i wyposażeniem.

W 1968 roku firma General Electric opracowała nową wersję silnika J-85 o ciągu powiększonym o 25%. Zastosowano go do napędu kolejnej wersji samolotu myśliwskiego F-5, oblatanej w sierpniu 1972 roku i skierowanego do produkcji pod nazwą F-5E Tiger II. W nowej konstrukcji zastosowano szereg rozwiązań stosowanych i wypróbowanych na różnych odmianach F-5A. Nowy samolot otrzymał mechanizację skrzydła (przednie i tylnie klapy służące do zmiany krzywizny profilu płata w zależności od warunków lotu), zastosowaną w produkowanych dla Holandii NF-5. Również z holenderskich NF-5 i kanadyjskich CF-5A przejęto umieszczone po bokach kadłuba i zamykane żaluzjami dodatkowe otwory ssące dla silników. Z tych dwóch samolotów przejęto też dwupołożeniową przednią goleń podwozia ułatwiającą start oraz powiększone zbiorniki paliwa. Hak skracający lądowanie przejęto z F-5A(G) produkowanych dla Norwegii. F-5E otrzymał skrzydła o większej rozpiętości i z powiększonymi napływami w części przykadłubowej. F-5E mógł mieć zamontowaną instalację do tankowania w locie z samolotu-tankowca. W przedniej części kadłuba umieszczono celownik radiolokacyjny. Wszystkie te zmiany w konstrukcji i wyposażeniu wpłynęły na zwiększenie prędkości, udźwigu podwieszanych środków bojowych (3175 kg) oraz poprawiły właściwości manewrowe. Dotychczasowe uzbrojenie rozszerzono o dodatkowe zasobniki z uzbrojeniem strzeleckim, bomby naprowadzane laserem i rakiety kierowane powietrze-ziemia Maverick.

W 1974 roku rozpoczęto eksport samolotu F-5E. W tym samym roku pierwszy lot odbył szkolno-bojowy F-5F, a w 1979 roku oblatano rozpoznawczy RF-5E. Produkcja zakończona została w 1987 roku. Wyprodukowano 1166 myśliwców F-5E, 241 szkolno-bojowych F-5F i 12 rozpoznawczych RF-5E.

Lotnictwo amerykańskie używało kilkadziesiąt samolotów F-5E w specjalnych jednostkach szkoleniowych. Myśliwce służyły do pozorowania przeciwnika (rosyjskich samolotów MiG-17 i MiG-21) w czasie szkolenia i ćwiczeń wojskowych.

Na samolotach F-5E lata szwajcarski zespół akrobacyjny Patrouille Suisse, a na wersji NF-5 turecki zespół Turkish Stars.

Różne wersje F-5 są w dalszym ciągu na uzbrojeniu, w niektórych krajach poddaje się je modernizacji. W 1983 roku opracowano na bazie F-5E nowy, jednosilnikowy myśliwiec F-20 napędzany silnikiem GE F404. Szereg problemów technicznych i brak nabywców doprowadził do anulowania programu. Samoloty F-5 różnych wersji brały udział w kilku konfliktach lokalnych, w tym w wojnie wietnamskiej, w wojnie między Iranem i Irakiem oraz w wojnie domowej w Etiopii.

Egzemplarz muzealny Northrop F-5E Tiger II został przekazany Polsce przez rząd Wietnamu pod koniec lat 70. Był wykorzystywany do testów. W 1992 roku został przekazany do Muzeum Lotnictwa Polskiego.

Dane techniczne:
• Rozpiętość – 8,13 m
• Długość – 14,68 m
• Masa startowa – 11192 kg
• Maksymalna prędkość – 1734 km/h
• Pułap – 15545 m
• Zasięg – 2863 km (ze zbiornikami dodatkowymi)
• Silnik – 2 x J85-GE-13 o ciągu 2270 kG każdy