Nieuzgodniony lot drona w CTR – odpowiedź zespołu Latajmy Bezpiecznie

Kwestia lotów bezzałogowych statków powietrznych (UAV) staje się w obecnych czasach coraz istotniejsza, na co głównie wpływa fakt zwiększającej się częstotliwości wykorzystania tych konstrukcji i to zarówno przez użytkowników wojskowych, jak i cywilnych. Powoduje to również coraz częstsze pytania na temat zasad operowania UAV w krajowej przestrzeni powietrznej i strefach lotniskowych. Poniżej publikujemy odpowiedź Zespołu Latajmy Bezpiecznie na zgłoszenie 01/2014 dotyczące "Nieuzgodnionego lotu drona w CTR".

Opis zgłoszenia

"W drugi weekend stycznia br., w jednej z łódzkich gazet lokalnych przeczytałem artykuł o latającym w strefie kontrolowanej lotniska Łódź Lublinek siedmiokilogramowym dronie wyposażonym w sprzęt filmowy. Przyznam, że artykuł ten zjeżył mi resztki włosów na głowie. Wyczytałem w nim, że urządzenie lata do wysokości 400 m AGL, zaś filmowane przez nie obiekty (Meloni, Infosys, trasa W-Z) znajdują się dokładnie w osi podejścia instrumentalnego. Wyobraźnia od razu podsunęła mi wizję zderzenia z samolotem podchodzącym do lądowania.

Wiadomo jakie spustoszenie może poczynić zwykły, miejski gołąb ważący około kilograma, gdy przebije się przez wiatrochron samolotu lecącego z prędkością około 100 węzłów. Strach pomyśleć co z takim samolotem jest w stanie zrobić dużo cięższy i twardszy dron! Co więcej, z artykułu dowiedziałem się, że urządzenie jest w pełni autonomiczne i jest w stanie utrzymywać się w powietrzu nawet poza zasięgiem obserwacji operatora, wykorzystując własnego autopilota sprzężonego z odbiornikiem GPS. W takiej sytuacji nawet gdyby operator dostrzegł nadlatujący inny statek powietrzny mógłby nie zdążyć z podjęciem działań w celu uniknięcia zderzenia.

Nie kwestionuję konieczności używania tego typu urządzeń, nie chcę z automatu, w czambuł zabraniać im latania, ale przecież obowiązują ustalenia zapisane w NOTAM M3517/13 mówiące o tym, że loty tego typu urządzeń mogą się odbywać tylko za zgodą właściwego organu ATC.

Jako kontroler pracujący na Lublinku wiem z całą pewnością, że zgłoszenie tego typu lotów nigdy na naszą wieżę nie dotarło! Uważam to za poważne uchybienie zasad bezpieczeństwa ruchu lotniczego".

Od Zespołu

Bardzo dziękujemy za przedmiotowe zgłoszenie. Zdajemy sobie sprawę, iż kwestia UAV, tj. bezzałogowych statków powietrznych, zwanych potocznie „dronami” staje się mocno problematyczna ostatnimi czasy. Zgodnie z aktualnie obowiązującym w Polsce prawem, loty UAV możliwe są co do zasady wyłacznie w zasięgu wzroku operatora i mogą być realizowane „dronami” do 25 kg masy (MTOW). Loty muszą odbywać się poza strefami kontrolowanymi lotnisk (!), strefami ruchu lotniskowego lotniska wojskowego, strefami kontrolowanymi lotniska wojskowego oraz, co do zasady strefami R, D i P. Dla lotów w strefach ruchu lotniskowego lub w odległości mniejszej niż 5 km od granicy lotniska lub lądowiska, wymagana jest zgoda zarządzającego (lotniskiem/lądowiskiem).

Zasady wykonywania lotów UAV w zasięgu wzroku pilota zostały opisane w rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków. Rozporządzenie opracowano na podstawie art. 33 ust 2 i 4 ustawy Prawo lotnicze, a weszło ono w życie w dn. 11 kwietnia 2013 r. Na operatorze takiego UAV ciąży odpowiedzialność za bezpieczeństwo tak realizowanego lotu.

Jeśli UAV przekracza 25 kg MTOW, wówczas co do zasady stosuje się rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 26 kwietnia 2013 r. w sprawie przepisów technicznych i eksploatacyjnych dotyczących statków powietrznych kategorii specjalnej, nieobjętych nadzorem EASA (wydane na podstawie art. 53c ust. 1. ustawy Prawo lotnicze). Rozporządzenie wyróżnia poszczególne rodzaje statków powietrznych kategorii specjalnej: od S1 do S6.

Wykonywanie lotów przy wykorzystaniu tego rodzaju statków powietrznych (w tym UAV powyżej 25 kg) możliwe jest jedynie na podstawie wydanego uprzednio pozwolenia Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, na wniosek osoby zainteresowanej. Pozwolenie wydaje się po zakończeniu całego procesu związanego czy to z nadzorem nad budową statku powietrznego, uznaniem zdatności do lotu SP importowanego, czy np. przekwalifikowania statku powietrznego do kategorii specjalnej. Obligatoryjne jest także przeprowadzenie oceny zdatności do lotu statku powietrznego (UAV). Cały proces musi zostać zakończony z wynikiem pozytywnym. Pozwolenie wydaje się na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.

Co z lotami UAV w strefie kontolowanej lotniska? Otóż obecne prawo stanowi, aby taki właśnie UAV wyposażony był w urządzenia (nawigacyjne, łączności, umożliwiające lot) takie, jak inne statki powietrzne operujące w warunkach IFR lub VFR. Co więcej, loty takie muszą być wykonywane na podstawie planu lotu. Jeżeli UAV takiego wyposażenia nie posiada, wówczas może on wykonywać loty wyłącznie w wydzielonej specjalnie do tego celu przestrzeni powietrznej (z pewnością nie w CTR), tak by inni użytkownicy przestrzeni mieli świadomość jego egzystencji w tej wydzielonej przestrzeni. Takie stanowisko należy wywodzić z zapisu art. 126 ustawy Prawo Lotnicze. Wymóg posiadania przez UAV powyższego wyposażenia jest na chwilę obecną dość nierealny, toteż loty w strefie kontrolowanej lotniska (CTR) są co do zasady w praktyce niemożliwe.

Co więcej, dla realizowania lotów UAV o charakterze komercyjnym (np. filmowanie, fotografowanie) prawo polskie wymaga posiadania od operatora UAV stosownego świadectwa kwalifikacji (Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dn. 3 czerwca 2013 r. w sprawie świadectw kwalifikacji wydane na podstawie art. 104 ust. 1 ustawy Prawo lotnicze. Rozporządzenie weszło w życie 8 czerwca 2013 r.).

Biorąc pod uwagę treść przesłanego do Zespołu zgłoszenia, można przyjąć, iż przedstawiony przypadek stanowi ewidentne naruszenie obowiązujących przepisów. UAV nie powinien był znaleźć się w strefie kontrolowanej lotniska bez wiedzy, tym bardziej zgody Zarządzającego. Warto podkreślić, iż loty o charakterze komercyjnym wymagałyby od operatora posiadania stosownego świadectwa kwalifikacji. Co więcej, lot taki musi być realizowany wyłącznie w zasięgu wzroku operatora, a jeśli UAV „pilotowany” byłby poza zasięgiem wzroku operatora (np. na podstawie obserwacji zapisów kamery i przesyłanych do operatora w czasie rzeczywistym), lot mógłby odbywać się wyłącznie w specjalnie wydzielonej dla tego celu strefie, lub przy wykorzystaniu UAV posiadającego wyposażenie równe temu, co zwyczajowe statki powietrzne operujące w lotach VFR lub IFR.

Celem poszerzenia wiedzy na temat UAV, szczególnej uwadze polecamy Państwu opracowania w tym zakresie zrealizowane przez powołany w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego, specjalny zespół, tj. Zespół ds. Bezzałogowych statków powietrznych. Potrzebne informacje znajdziecie Państwo pod adresem: www.ulc.gov.pl/pl/bezzalogowe-statki-powietrzne            

Strona Zespołu Lokalizacji Zagrożeń w Lotnictwie Cywilnym dostępna jest pod adresem www.latajmybezpiecznie.org