Konferencja Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym 2020 – pytania i odpowiedzi

W dniach 19-20 listopada 2020 r. po raz 14. odbyła się Konferencja Bezpieczeństwo w Lotnictwie Cywilnym (KBL). Pandemia SARS-COV-2 i obowiązujące restrykcje w kontaktach bezpośrednich wymusiły konieczność znalezienia alternatywnej formuły organizacji tego wydarzenia, dlatego konferencja odbyła się w całości online.

Transmisja była prowadzona z siedziby Urzędu Lotnictwa Cywilnego przy ul. Marcina Flisa 2 w Warszawie i została udostępniona w kanale strumieniowego przesyłania wideo. Osoby, które zarejestrowały wcześniej swój udział, miały możliwość udziału w dyskusji na czacie i zadawania pytań prelegentom.

Niniejszym prezentujemy relację opublikowaną na portalu „Wiedza i bezpieczeństwo w lotnictwie”, który uczestniczył w Konferencji. Uwaga serwisu została skierowana szczególnie funkcjonowanie Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych w kontekście jej dotychczasowego funkcjonowania, a także nadziei zmian w związku z objęciem jej kierownictwa przez nowego Przewodniczącego Pana Bogusława Trelę.

W trakcie trwania Konferencji do kierownictwa PKBWL i ULC zostały wystosowane następujące pytania:

W roku 2018 audytorzy ICAO w PKBWL stwierdzili, że w Polsce występują luki albo w ogóle nie istnieją przepisy ani procedury regulujące obowiązki organów i instytucji państwa polskiego wobec ofiar wypadków lotniczych i ich rodzin zarówno w fazie bezpośrednio po wypadku, jak i w dłuższej perspektywie czasu.

• Czy dokonano odpowiednich regulacji i czynności by zainteresowane podmioty w państwie ustanowiły całościowe i skoordynowane zbiory uzgodnień, procedur i list kontrolnych służących skutecznej realizacji programu pomocy ofiarom wypadków lotniczych i ich rodzinom przez niezbędny okres czasu i jakie to są regulacje?

We wspomnianym wyżej audycie ICAO w PKBWL Audytorzy stwierdzili, że w polskim prawie nie ma:

a) mechanizmów kontrolowania w jakim zakresie realizowane są zalecenia powypadkowe PKBWL, oraz
b) procedur monitorowania biegu spraw zgłoszonych przez Polskę władzom lotniczym innych państw  i na odwrót.

• Czy wymienione wyżej nieprawidłowości zostały usunięte, jeżeli tak to w jaki sposób?

We wspomnianym audycie stwierdzono, że PKBWL zatrudnia niedostateczną liczbę specjalistów z różnych dziedzin branży lotniczych posiadających kwalifikacje i doświadczenie w badaniu zdarzeń lotniczych.

• Czy ustanowiono i wdrożono mechanizm zapewniający, że PKBWL posiada wystarczającą ilość personelu, aby spełnić krajowe i międzynarodowe zobowiązania dotyczące badania zdarzeń lotniczych? Czy zweryfikowano  zdolność PKBWL do realizacji wszystkich wymaganych działań, w tym opracowywania przepisów, procedur i innych materiałów pomocniczych, prowadzenia szkoleń i analiz niedociągnięć w zakresie bezpieczeństwa?
• Czy w zakresie zaleceń pokontrolnych ICAO w PKBWL podjęto kroki w celu zweryfikowania ustawodawstwa krajowego i procedur w celu zapewnienia skuteczności badań wchodzących w zakres odpowiedzialności PKBWL, ale przekazywanych innym podmiotom, aby uniknąć sytuacji, w których może brakować niezależności, kwalifikacji i/lub uprawnień do prowadzenia badania?

Z rocznego Raportu nadzoru nad bezpieczeństwem w 2018 r. opublikowanego przez ULC wynika, iż PAŻP zgłosiła do ULC i PKBWL 64 zdarzenia w obszarze ATM/CNS dotyczących trzech kategorii:

a) wtargnięcie na RWY,
b) naruszenie minimów separacji,
c) odchylenie od nakazanego poziomu lotu.

Wszystkie powyższe spełniają kryteria zdarzeń lotniczych klasyfikowanych jako Poważny Incydent, co oznacza konieczność ich badania przez PKBWL. W związku z brakiem informacji o rejestrze zdarzeń lotniczych nie mamy wiedzy o zaistniałych zdarzeniach po fakcie ich wystąpienia i zarejestrowania, tak by śledzić ich kwalifikację oraz proces ich badania, ustaleń i raportu końcowego. Nie znamy zatem ilości zdarzeń lotniczych w obszarze ruchu lotniczego w 2019 i 2020 r. oraz nie opublikowano jeszcze Sprawozdania o stanie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego za rok 2019, z którego to sprawozdania dokonywanego przez ULC takie dane otrzymalibyśmy. Ponadto warto byłoby by takie sprawozdanie co do zasady było publikowane przez roczną Konferencją i stanowiło jej główną część.

• W jaki sposób PKBWL bada oraz nadzoruje zdarzenia lotnicze w zakresie ruchu lotniczego bez specjalisty w tym zakresie w składzie Komisji?
• Czy nowy Przewodniczący PKBWL zauważa obszary zmian funkcjonowania instytucji w stosunku do jej funkcjonowania w czasie przewodniczenia jej przez 4 lata przez jej poprzedniego Przewodniczącego? Jeżeli tak, to co to jest?
• Czy rozważana jest zmiana organizacyjna oraz w ustawodawstwie krajowym zmierzająca do usprawnienia funkcjonowania PKBWL np. poprzez oddzielenie umiejscowienia tej instytucji od Ministra Infrastruktury oraz ustanowienia podmiotu z własnym budżetem lub wręcz całkowita reorganizacja podmiotów zajmujących się badaniem zdarzeń w transporcie i ustanowienie jednego organu Bezpieczeństwa w Transporcie z uprawnieniami do badania zdarzeń w zakresie lotnictwa, kolei i żeglugi morskiej oraz opracowywania zaleceń bezpieczeństwa?
• Czego brakuje Przewodniczącemu by usprawnić działania instytucji. Zapytaliśmy także o to czy budżet PKBWL jest w tym zakresie wystarczający oraz ile wynosił on w latach 2018 – 2020, a także jaki planuje się w 2021 r. W tym kontekście zapytaliśmy o budżet podkomisji „smoleńskiej” w tych samych latach i planach na 2021 r. dla uzyskania porównania ponoszonych przez państwo środków na te dwie instytucje.
• Jaki budżet posiada PKBWL na 2020 r. i planuje się na 2021 r. Jaki budżet PKBWL był w latach 2018-2019?
• Jaki jest budżet tzw. „podkomisji smoleńskiej” w latach 2018 – 2020 i planuje się na 2021 r.

Poniżej przekazujemy Państwu odpowiedzi od prelegentów na najczęściej zadawane pytania:

W jaki sposób PKBWL bada i nadzoruje zdarzenia lotnicze w zakresie ruchu lotniczego bez specjalisty w zakresie ruchu lotniczego w składzie Komisji?

Przewodniczący PKBWL: PKBWL badała i nadzorowała zdarzenia związane z ruchem lotniczym wykorzystując specjalistów z pokrewnych dziedzin, którzy byli członkami Komisji.

W wyniku audytu przeprowadzonego przez ICAO w PKBWL stwierdzono, że w polskim prawie nie ma mechanizmów kontroli realizacji zaleceń powypadkowych wydanych przez PKBWL oraz brak procedur monitorowania biegu spraw zgłoszonych przez Polskę władzom lotniczym innych państw i na odwrót. Czy wymienione wyżej nieprawidłowości zostały usunięte, jeżeli tak to w jaki sposób?

Przewodniczący PKBWL: Audytorzy ICAO nie odnosili się do prawa polskiego, tylko do procedur PKBWL. Wymienione nieprawidłowości zostały częściowo usunięte poprzez opracowanie brakujących procedur. Całkowite usunięcie nieprawidłowości zaplanowane było do końca roku 2020.

Czy ustanowiono i wdrożono mechanizm zapewniający, że PKBWL posiada wystarczające zasoby personalne, aby spełnić krajowe i międzynarodowe zobowiązania dotyczące badania zdarzeń lotniczych?

Przewodniczący PKBWL: PKBWL jest trakcie obsadzania wakatów po członkach, którzy zakończyli kadencje w 2020 roku i które nie zostały przedłużone. Potrzeby PKBWL w tym zakresie są w pełni zaspokajane na bieżąco. Komisja wypełnia krajowe i międzynarodowe zobowiązania dotyczące badania zdarzeń lotniczych.

Czy zweryfikowano zdolność PKBWL do realizacji wszystkich wymaganych działań, w tym opracowywania przepisów, procedur i innych materiałów pomocniczych, prowadzenia szkoleń i analiz niedociągnięć w zakresie bezpieczeństwa?

Przewodniczący PKBWL: PKBWL jest w trakcie opracowywania nowego regulaminu działania, który będzie uwzględniał wszystkie zadania, które powinna realizować Komisja.

Czy Przewodniczący PKBWL podjął kroki do uzupełnienia składu Komisji o nowych członków w zakresie ilości etatów określonych przez Ministra Infrastruktury oraz czy podjął kroki w celu wypełnienia zaleceń pokontrolnych ICAO w zakresie zwiększenia ilości etatów w Komisji oraz określił Ministrowi Infrastruktury lub innemu organowi państwowemu właściwą liczbę etatów Komisji odpowiednią do wypełnienia zadań, które określają dla Komisji właściwe przepisy?

Przewodniczący PKBWL: Minister Infrastruktury w żadnym dokumencie nie określił liczby etatów Komisji, a ICAO nie wydało zaleceń pokontrolnych nakazujących zwiększenie ich liczby. Audytorzy ICAO nie wypowiadali się na temat liczby członków PKBWL, stwierdzili natomiast brak procedury określającej liczbę członków. PKBWL jest trakcie obsadzania wakatów po członkach, którzy zakończyli kadencje w 2020 roku i nie zostali ponownie powołani. Wnioski o powołanie trzech członków na kolejne kadencje zostały zaakceptowane, a wnioski o powołanie nowych członków są aktualnie procedowane. Od listopada 2020 roku Komisja nie spotkała się z odmową w tym zakresie.

Czy rozważana jest zmiana organizacyjna oraz w ustawodawstwie krajowym zmierzająca do usprawnienia funkcjonowania PKBWL np. poprzez oddzielenie umiejscowienia PKBWL od Ministra Infrastruktury oraz ustanowienia podmiotu z własnym budżetem lub wręcz całkowita reorganizacja podmiotów zajmujących się badaniem zdarzeń w transporcie i ustanowienie jednego organu Bezpieczeństwa w Transporcie z uprawnieniami do badania zdarzeń w zakresie lotnictwa, kolei i żeglugi morskiej oraz opracowywania zaleceń bezpieczeństwa?

Przewodniczący PKBWL:

1. Zmiany zmierzające do usprawnienia funkcjonowania PKBWL są w trakcie opracowywania (nowy regulamin działania). Procedowane są również zmiany Rozporządzenia w sprawie wypadków i incydentów lotniczych.

2. Na obecnym etapie kierownictwo PKBWL nie widzi potrzeby większej separacji Komisji od Ministerstwa Infrastruktury i jego zasobów, gdyż utrudniłby to jej działanie w sytuacjach nadzwyczajnych (patrz pkt.3).

3. PKBWL aktualnie posiada budżet przeznaczony na działalność bieżącą i inwestycje (w ramach budżetu państwa część 39 – Transport, dział 750 – Administracja publiczna, rozdział 75001 – Urzędy naczelnych i centralnych organów administracji rządowej), którym dysponuje zgodnie z przepisami obowiązującymi w Ministerstwie Infrastruktury. W przypadku zaistnienia dużego wypadku lotniczego, którego koszty badania przekraczają możliwości finansowe Komisji i MI może zostać uruchomiona procedura pozyskania dodatkowych środków z rezerwy ogólnej budżetu państwa.

4. Ustanowienie jednego organu uprawnionego do badania zdarzeń we wszystkich rodzajach transportu ma zarówno pozytywne, jak i negatywne strony i zastosowanie takiego rozwiązania wymagałoby dogłębnej analizy i zebrania doświadczeń z innych państw. Sprawa ta wykracza poza kompetencje PKBWL. Na chwilę obecną nie są prowadzone prace z udziałem Komisji zmierzające do zintegrowania badań wypadków zaistniałych w różnych rodzajach transportu.

Z jakiego powodu od 22 lipca 2018 r. PKBWL zaprzestała publikacji rejestru zdarzeń lotniczych, w związku z czym nie jest on dostępny opinii publicznej?

Przewodniczący PKBWL: W obecnym składzie Komisji nie są znane powody, dla których od pewnego momentu PKBWL zaprzestała publikacji rejestru zdarzeń. Jednocześnie informujemy, że zgłoszenia o zdarzeniach lotniczych z roku 2019 przechowywane są w formie elektronicznej w Centralnej Bazie Zgłoszeń (dalej: CBZ). CBZ jest utrzymywana przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego i zapewnia nadzorowany i rejestrowany dostęp do zgłoszeń Inspektorom Urzędu oraz Członkom Komisji lub innym upoważnionym podmiotom – jest to zgodne z zadaniami i kompetencjami Prezesa Urzędu, o których mowa w art. 21 Ustawy oraz w art. 6 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 376/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym. Znajduje się tam wprawdzie wymóg prowadzenia bieżącego rejestru zdarzeń lotniczych, jednak nie jest to wymóg podawania go do publicznej wiadomości. Tym niemniej zapewniamy, że Komisja widzi potrzebę łatwiejszego dostępu do publikowanych raportów. W nadchodzącym roku przewidziana jest poprawa funkcjonalności strony internetowej Komisji.

Czy nowe kierownictwo Komisji zauważa obszary funkcjonowania Komisji wymagające zmian, poprawy, w stosunku do tego jak Komisja funkcjonowała w czasie poprzedniej kadencji Przewodniczącego oraz jego zastępcy ds. pilotażowych i Sekretarza Komisji, którzy już nie są członkami Komisji?

Przewodniczący PKBWL: Obecne kierownictwo Komisji zauważa obszary wymagające zmiany i poprawy. Te zmiany już zachodzą, tylko nie są na razie widoczne na zewnątrz, ponadto zachodzą wolniej niż byśmy chcieli (COVID 19). Zachęcam do przesyłania merytorycznych i uzasadnionych uwag na adres: sekretariatpkbwl@mi.gov.pl;

Czy budżet PKBWL oraz zasoby kadrowe i organizacyjne są wystarczające do zapewnienia wymaganego właściwego poziomu prac Komisji?

Przewodniczący PKBWL: Tak.

W jaki sposób Komisja PKBWL promuje bezpieczeństwo w lotnictwie cywilnym?

Przewodniczący PKBWL: PKWBL zapewnia promowanie bezpieczeństwa miedzy innymi poprzez udział w różnego rodzaju konferencjach takich jak ta organizowana przez ULC, a także udział w tematycznych przedsięwzięciach dla społeczeństwa lotniczego takich jak np. Noc w Instytucie Lotnictwa oraz organizowanie szkoleń np. dla ekspertów Komisji.