AWOS w Polsce i po Polsku

Automatyczne systemy pomiarowe parametrów meteorologicznych są jednym z rodzajów lotniczych urządzeń naziemnych (LUN). Zapewniają dane i informacje meteorologiczne dla potrzeb osłony meteorologicznej lotnictwa. Zgodnie z krajowymi przepisami wyróżnia się: lotniskowe systemy pomiarowe kategorii 1-3 (w zależności od kategorii lotniska), lotniskowe systemy pomiarowe stosowane przez lotniskową służbę informacji powietrznej (AFIS) oraz bezobsługowe lotniskowe systemy pomiarowe.

Początek historii systemów AWOS wiąże się z tragicznym zdarzeniem jakie miało miejsce na lotnisku Warszawa-Okęcie 14 września 1993 roku. Podczas lądowania w warunkach silnego wiatru i opadu deszczu samolot Airbus A320-211 linii lotniczej Lufthansa (lot nr 2904) wytacza się z pasa, uderza o wał ziemi i ILS, dochodzi do pożaru. Giną dwie osoby.

Komisja badająca wypadek stwierdziła między innymi, że TWR nie miał dostępu do aktualnych danych o kierunku i prędkości wiatru na lotnisku. Dane o warunkach meteorologicznych z Lotniskowej Stacji Meteorologicznej IMGW były dostarczane z opóźnieniem. Pomiary wykonywane w ogródku meteorologicznym nie odpowiadały rzeczywiście występującym warunkom na drodze startowej.
Konsekwencją tych stwierdzeń była rekomendacja, aby na lotnisku zainstalować automatyczny system pomiarowy (AWOS) odpowiedni do zaleceń Załącznika 3 ICAO.

Ponieważ IMGW jako dostawca usług osłony meteorologicznej nie planował przeprowadzenia inwestycji polegającej na zakupie i instalacji systemów AWOS na lotniskach komunikacyjnych, zadanie to zrealizowała Agencja Ruchu Lotniczego (dzisiaj PAŻP) pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX w. Na trzech lotniskach (Wrocław, Poznań, Gdańsk) zainstalowano systemy firmy ImpulsPhysics na pozostałych natomiast zainstalowane zostały systemy produkcji firmy Vaisala.

Kolejny system AWOS (AW 11 firmy Vaisala) został zainstalowany na lotnisku w Szczytnie Szymanach tuż po wstąpieniu PL do UE. Lotnisko przeżywało wówczas okres dużego zainteresowania lotami czarterowymi z Niemiec. Inwestycję zrealizowano z środków samorządu lokalnego.

W latach 2010-2011 IMGW PIB w porozumieniu z PAŻP i przy akceptacji Ministerstwa Infrastruktury podjął próbę przejęcia wszystkich systemów AWOS za symboliczną opłatą. Prace nad przejęciem systemów były bardzo zaawansowane i pewnie zakończyłyby się sukcesem gdyby nie pojawiła się oferta wykupienia systemów na zasadach komercyjnych oraz wątpliwości czy takie przekazanie nie ma cech niedozwolonej pomocy publicznej, której zabrania prawo UE. W efekcie strony wycofały się z realizacji przejęcia systemów przyjmując nowy plan polegający na tym, że IMGW będzie sukcesywnie instalować na lotniskach nowe systemy zastępując stare.

W międzyczasie na nowo powstałych lotniskach w Modlinie i Lublin zarządzający lotniskami, niezależnie od PAŻP i IMGW zainstalowali nowoczesne systemy AWOS widząc w tym między innymi korzyść komercyjną polegającą na generowaniu przychodów z tytułu sprzedaży danych pomiarowych.

Kolejną inwestycję przeprowadzono również na lotnisku Zielona Góra, gdzie nowy system AWOS został zainstalowany przez komercyjną firmę zewnętrzną.

Zarządzane przez PAŻP systemy AWOS są już mocno wyeksploatowane i technologicznie przestarzałe (za wyjątkiem właśnie instalowanego w EPWA). W ciągu najbliższego czasu praktycznie wszystkie eksploatowane systemy osiągną swój docelowy resurs. Poza trzema przypadkami gdzie przeprowadzono wymianę oprogramowania, w czasie ich eksploatacji nie prowadzono praktycznie żadnych działań modernizacyjnych.

W ciągu ostatnich trzech lat IMGW podjął kilka prób przeprowadzenia procedury przetargowej na dostarczenie i instalację systemów AWOS na wybranych lotniskach. Aktualnie procedowany jest trzeci z kolei przetarg (potencjalni trzej dostawcy złożyli oferty).

Środki na finansowanie tej inwestycji mają pochodzić z kredytu komercyjnego, na który ogłoszono kolejny przetarg na pożyczkę w wysokości ok. 32 milionów złotych (plus 7 mln jako obsługa kredytu) na okres najbliższych 10 lat.

Od roku 2011 IMGW w bazach kosztowych wykazuje i nalicza koszty instalacji i utrzymania nowych systemów AWOS. W latach 2011-2014 zgodnie z Planem Skuteczności Działania w kosztach osłony meteorologicznej ujęto kwotę prawie 20 mln zł przeznaczonych na zakup, instalację i utrzymanie nowych systemów AWOS, które to środki wpłynęły do IMGW. Systemy te jednak w tym okresie nie zostały zakupione i zainstalowane.

Prawdopodobnie między innymi taki rozwój sytuacji i procedowania przetargu przez IMGW spowodował, że PAŻP w 2013 roku podjął decyzję o zakupie i zainstalowaniu na lotnisku EPWA nowego systemu AWOS, który aktualnie jest w trakcie przekazywania do eksploatacji.

Instalacje nowych systemów pomiarowych są o tyle istotne, że mają wpływ na koszty całej osłony meteorologicznej lotnictwa, wchodzące z kolei w skład opłat nawigacyjnych ponoszonych przez przewoźników lotniczych co wprost przerzucane jest na pasażerów w postaci opłaty za bilet na przelot.

Bogdan Bartosik
IBCOL Polska SP. z o.o.

Przypis redakcji: Przetarg na systemy AWOS wisi nierozstrzygnięty (stan na początek września 2014). IMGW oprotestowało przetarg na osłonę. W poniedziałek (15.09.2014) rozprawa w KIO.

Aktualizacja 15.09.2014: Rozprawa w KIO odroczona do piątku (19.09.2014)
Aktualizacja 19.09.2014: Rozprawa w KIO się odbyła. Wyrok w środę (24.09.2014).

Czytaj również: Przetarg na nowe systemy AWOS dla 7 lotnisk cywilnych - znani oferenci