Jak pilot powinien przećwiczyć reakcję na zaskakującą sytuację?

Śmiertelne wypadki w lotnictwie ogólnym często wynikają z niewłaściwej reakcji na nieoczekiwane zdarzenia. Ludzie podlegają tzw. „startle response”, gdy stają w obliczu nieoczekiwanych sytuacji awaryjnych i przez to mogą wtedy opóźnić lub zainicjować mimowolne działanie. Odpowiednie szkolenie i przygotowanie mogą skrócić czas reakcji na zaskoczenie i zapewnić skuteczniejsze przeciwdziałanie.

W niektórych przypadkach umiejętności i wiedza lotników nie były wystarczające, aby przygotować się na sytuację kryzysową, ale w innych początkowa niewłaściwa reakcja zapoczątkowała łańcuch zdarzeń, które doprowadziły do katastrofy. Niektóre przykłady nieoczekiwanych zdarzeń podczas lotu, które mogą wystąpić i spowodować awarię obejmują:

• Częściową/pełną utratę mocy przy starcie
• Awarię wysuwania/chowania podwozia
• Bird strike
• Otwarcie się drzwi kabiny
• Problem/awarię sterowania

W wielu przypadkach piloci nie sprawdzają i nie ćwiczą, jak będą radzić sobie z nieoczekiwanymi zdarzeniami i sytuacjami nienormalnymi lub awaryjnymi, z wyjątkiem np. szkoleń okresowych. Nieoczekiwane zdarzenia — zwłaszcza te, które mają miejsce blisko ziemi — wymagają szybkiego i odpowiedniego działania. Szanse pilota na bezpieczne wyjście z opresji są znacznie większe, jeśli jego reakcja na nieoczekiwane wydarzenie jest przewidywana i przećwiczona z wyprzedzeniem.

Pilot powinien przemyśleć scenariusze „co jeśli” i przećwiczyć czynności, które należy wykonać, gdyby pewne zdarzenia go zaskoczyły. Jeszcze lepiej, po zauważeniu pierwszych oznak problemu, pilot powinien powiedzieć na głos, co zamierza zrobić, a następnie sięgnąć i dotknąć wspomnianego elementu sterującego lub instrumentu. Takie ćwiczenia mentalne w niestresującym środowisku pomogą opracować wcześniej zaplanowany sposób działania i sprawdzić opanowanie list kontrolnych. Oczywiście, aby zwiększyć realizm, można wypróbować te same ćwiczenia siedząc w samolocie.

Symulacja lotu to kolejne świetne narzędzie do planowania i przygotowania się do radzenia sobie z nieoczekiwanymi zdarzeniami. Dzisiejsze urządzenia do szkolenia lotniczego dla lotnictwa ogólnego oferują ogromne możliwości. Z pomocą wykwalifikowanego instruktora można przećwiczyć awarię silnika po starcie lub reakcję na usterkę wielofunkcyjnego wyświetlacza.


Pomocny może być również domowy symulator lotu. Niektóre z nich umożliwiają skonfigurowanie losowych awarii podczas lotu i pozwalają doświadczać ich tak, jak w prawdziwym świecie. Jedną z największych korzyści płynących z takiej praktyki jest umiejętność przećwiczenia zarówno różnych scenariuszy oraz możliwość przezwyciężenia naturalnej ludzkiej tendencji do zaprzeczania („to nie może mi się przydarzyć”) i racjonalizacji („to prawdopodobnie tylko problem z czujnikiem”). Właściwe podejście obejmuje również opanowanie zarządzania zasobami w załodze jednoosobowej (CRM). Pilot z dobrymi umiejętnościami CRM to taki, który ma silną świadomość sytuacyjną statku powietrznego i jego toru lotu oraz znajomość zasobów (np. kontrola ruchu lotniczego), które mogą pomóc w sytuacji awaryjnej.