„Odstąpienia” PKBWL od badania wypadków lotniczych

W celu zapobiegania wypadkom i incydentom lotniczym, Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych prowadzi badania okoliczności i przyczyn zaistniałych wypadków i incydentów lotniczych, które to stanowią podstawę do formułowania zaleceń profilaktycznych mogących zapobiec podobnym zdarzeniom w przyszłości. Komisja nie orzeka co do winy i odpowiedzialności.

Istotę działalności prowadzonej przez PKBWL określa ustawa Prawo lotnicze, która jasno definiuje zakres działania Komisji oraz jej kompetencje. Istnieją jednak wyjątki, w których ze względu na zaistniałe okoliczności może ona odstąpić od badania wypadku. Możliwość taką daje art. 135 ust. 6. tejże ustawy, który stanowi, że w przypadku stwierdzenia, że:

1. „statek powietrzny w chwili zdarzenia był używany przez osobę nieuprawnioną,
2. osoba używająca statku powietrznego była pod wpływem alkoholu lub
środków odurzających,
3. statek powietrzny został zbudowany lub był użytkowany niezgodnie z obowiązującymi
przepisami,
4. statek powietrzny był używany w wyniku przestępstwa, w szczególności
uprowadzenia
Komisja może odstąpić od badania wypadku lub incydentu lotniczego, powiadamiając jednocześnie właściwe organy o podejrzeniu naruszenia przepisów karnych”.

Najogólniej ujmując, przepis ten ma zastosowanie w sytuacji, gdy do wypadku lotniczego doszło w wyniku świadomego działania niezgodnego z obowiązującym prawem. W takiej sytuacji, z punktu widzenia Komisji, nie ma podstaw do formułowania jakiejkolwiek profilaktyki.

Możliwość zastosowania przez PKBWL „odstąpienia” od badania w niektórych, wymienionych w ustawie Prawo lotnicze, przypadków została wprowadzona w 2005 roku. Od tego momentu Komisja zdecydowała się na ten sposób zakończenia prac badawczych w 39 przypadkach.

Z przedstawionego poniżej zestawienia wynika, że najczęstszą przyczyną odstąpienia od badania było używanie statku powietrznego przez osobę do tego nieuprawnioną (30 przypadków), oraz z powodu tego, że statek powietrzny został zbudowany lub był użytkowany niezgodnie z obowiązującymi przepisami (23 przypadki). Alkohol lub środki odurzające były przyczyną zaniechania badania w 4 przypadkach. Nie odnotowano ani jednej sytuacji, w której odstąpiono z powodu ujętego w punkcie 4 artykułu, tj.: używania statku powietrznego w wyniku przestępstwa, w szczególności uprowadzenia.

Zestawienie odstąpień

Warte uwagi jest podsumowanie zestawienia, z którego wynika, że ilość odstąpień w odniesieniu do poszczególnych punktów ustawy jest większa (57), niż ogólna liczba przypadków, w których odstąpiono od badania (39). Oznacza to, że w większości przypadków występowała więcej niż jedna przesłanka do odstąpienia od badania wypadku. W jednym przypadku wystąpiły wszystkie trzy.

W myśl art. 134. 2. ustawy Prawo lotnicze, który mówi, że:

„Przez wypadek lotniczy rozumie się zdarzenie związane z eksploatacją statku powietrznego, które zaistniało od chwili, gdy jakakolwiek osoba weszła na jego pokład z zamiarem wykonania lotu, do momentu, gdy wszystkie osoby znajdujące się na pokładzie opuściły ten statek powietrzny, i podczas którego:
1) jakakolwiek osoba doznała obrażeń ze skutkiem śmiertelnym lub poważnego obrażenia ciała
w rezultacie:

a) znajdowania się na pokładzie danego statku powietrznego lub
b) bezpośredniego zetknięcia się z jakakolwiek częścią statku powietrznego, w tym częścią, która
oddzieliła się od danego statku powietrznego lub
c) bezpośredniego oddziaływania strumienia gazów albo powietrza, wywołanego przez statek
powietrzny

z wyłączeniem tych przypadków, kiedy obrażenia ciała powstały z przyczyn naturalnych bądź w wyniku obrażeń zadanych samemu sobie lub przez inne osoby albo kiedy obrażeń ciała doznały osoby odbywające lot bez pozwolenia albo ukrywające się w miejscach, do których zwykle zamknięty jest dostęp dla pasażerów i członków załogi”.

W sytuacji, gdy śmierć pilota nastąpiła z przyczyn naturalnych, a nie w wyniku wypadku, Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych może zmienić kwalifikacje zdarzenia uznając, że nie ma do niego zastosowania definicja wypadku lotniczego i podjąć decyzję o zakończeniu dalszych badań. Podobnie jak w przypadku art. 135 ust.6 trudno w takiej sytuacji mówić o jakiejkolwiek profilaktyce.

Każdy przypadek traktowany jest jednak bardzo indywidualnie i bywa, że nawet, jeśli zdarzenie nie kwalifikuje się do badania z punktu widzenia prawa lub nie mieści się w definicji wypadku lotniczego, Komisja - po uprzedniej konsultacji - podejmuje się jego badania i sformułowania zaleceń profilaktycznych.