20 lat w NATO – aspekty lotnicze

12 marca 1999 roku Polska weszła w struktury największego i najmocniejszego w dziejach sojuszu obronnego, Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Żołnierze Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej już znacznie wcześniej przygotowywali się do członkostwa w NATO.

Już kilka lat przed oficjalnym przyjęciem Polski do NATO, w trakcie przebudowy struktur polskiego lotnictwa morskiego myślano o ich dostosowaniu do organizacji powszechnie stosowanej w Sojuszu Północnoatlantyckim. Był to jeden z wyrazów aspiracji naszej armii do tej elitarnej, najmocniejszej w dziejach wielonarodowej struktury obronnej. Przejawem tego było utworzenie z dniem 1 listopada 1994 roku Dowództwa Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej w Gdyni Babich Dołach, które w latach 1995-96 przyjęło w podporządkowane, przeformowane z dotychczasowych pułków i eskadr, nowe jednostki lotnictwa morskiego: dywizjony lotnicze i jednostki zabezpieczenia logistycznego – bataliony zabezpieczenia. W ten sposób uzyskano strukturę, w której rozdzielono część lotniczą od elementów zabezpieczenia, zgodnie z przyjętą wówczas w NATO nową koncepcją zabezpieczenia logistycznego.

Załogi samolotów i śmigłowców ćwiczyły także procedury przyjęte w NATO. W czerwcu 1994 roku, śmigłowiec W-3RM "Anakonda", pilotowany przez kmdr por. pil. Zbigniewa Smolarka wylądował na pokładzie amerykańskiego krążownika rakietowego USS "Gettysburg", podczas jego wizyty w Gdyni. Dwa tygodnie później, na pokładzie holenderskiego okrętu zaopatrzeniowego Zuiderkruis wylądowała "Anakonda" pilotowana przez kpt. pil. Tadeusza Drybczewskiego. Było to pierwsze lądowanie polskiego śmigłowca na pokładzie okrętu wykonane wg. procedur NATO.

Jednocześnie od połowy lat dziewięćdziesiątych, w lotnictwie morskim, prowadzono program wymiany eskadr, w trakcie którego wielokrotnie, na lotnisku w Gdyni-Babich Dołach, odbywało się wspólne szkolenie załóg samolotów Mig-21 bis z załogami niemieckich samolotów Tornado. Polscy piloci operowali także z bazy 2 Skrzydła Lotnictwa Morskiego w Eggebek, w rejonie Morza Północnego. W ramach takiej wymiany na lotnisku w Siemirowicach gościli francuscy lotnicy morscy, a załogi z Siemirowic operowały z lotnisk we Francji.

Wymiany te zaowocowały w 1999 roku, kiedy to załogi samolotów i śmigłowców BLMW po raz pierwszy od czasu oficjalnego przyjęcia w struktury NATO uczestniczyły w międzynarodowych manewrach pod kryptonimem "Baltops 99", dając się tam poznać z jak najlepszej strony. W lipcu tego roku polscy lotnicy morscy, po raz pierwszy jako przedstawiciele kraju członkowskiego NATO, wzięli udział w międzynarodowej paradzie lotniczej "International Air Tattoo" poświęconej 50 rocznicy powstania Sojuszu Północnoatlantyckiego. Na odbywających się wówczas w Fairford w Wielkiej Brytanii pokazach zaprezentował się śmigłowiec ratowniczy W-3RM "Anakonda" oraz samolot patrolowo – rozpoznawczy An-28B1R.

W lipcu 2001 roku samoloty Mig-21 bis i śmigłowce ZOP Mi-14PŁ wzięły po raz pierwszy udział w manewrach morskich ze Stałym Zespołem Sił Morskich NATO na Atlantyku STANAVFORLANT w ramach ćwiczenia "Passex". Rok później w tym samym epizodzie, uczestniczyły załogi śmigłowców Mi-14PŁ. Wraz z transferem ze Stanów Zjednoczonych fregat rakietowych typu Oliver Hazard Perry w 2002 roku, Brygada Lotnictwa MW otrzymała śmigłowce Kaman SH-2G Super Seasprite, tworzące nowy rodzaj lotnictwa – lotnictwo pokładowe. Już w kwietniu 2004 roku, personel klucza śmigłowców pokładowych SH-2G przeszedł wraz z załogą fregaty ORP "Gen. K. Pułaski" egzamin certyfikujący jednostki stałego zespołu Sił Natychmiastowego Reagowania NATO STANAVFORLANT (Standing Naval Forces Atlantic). Egzamin, podczas manewrów na Morzu Północnym i Atlantyku przeprowadzili specjaliści z ośrodka szkoleniowego FOST (Flag Officers Sea Training) w Wielkiej Brytanii.

W styczniu 2005 roku śmigłowiec pokładowy SH-2G wraz z załogą i personelem technicznym, wszedł z fregatą rakietową ORP "Gen. K. Pułaski", po raz pierwszy, w skład stałego zespołu okrętów Sił Odpowiedzi NATO (SNMG-1 Standing NATO Maritime Group 1), uczestnicząc między innymi w operacji antyterrorystycznej Sojuszu Północnoatlantyckiego na Morzu Śródziemnym pk. "Active Endeavour".

W 2008 roku śmigłowce ZOP Mi-14PŁ uczestniczyły w odbywających się w rejonie Cieśnin Bałtyckich manewrach sił morskich NATO z udziałem dwóch stałych zespołów okrętów: Sił Odpowiedzi NATO SNMG-1 oraz obrony przeciwminowej (SNMCMG-1 Standing NATO Mine Countermeasure Group 1). W lipcu tego roku SH-2G wszedł z fregatą rakietową ORP "Gen. K. Pułaski" po raz drugi w skład zespołu okrętów Sił Odpowiedzi NATO SNMG-1, uczestnicząc ponownie w operacji antyterrorystycznej Sojuszu Północnoatlantyckiego na Morzu Śródziemnym pk. "Active Endeavour".

W marcu 2014 roku załogi śmigłowców SH-2G operowały z pokładu fregaty ORP "Gen. T. Kościuszko", w ramach odbywających się za kołem polarnym międzynarodowych manewrach pk. "Cold Response". Po raz trzeci SH-2G znalazł się wraz z ORP "Gen. T. Kościuszko" w Stałym Zespole Okrętów NATO Grupa 2 (SNMG-2) w czerwcu 2016 roku, operując na Morzu Śródziemnym. Z początkiem tego roku załogi i personel techniczny SH-2G po raz czwarty wszedł w skład Stałego Zespołu Okrętów NATO Grupa 1, działającego w ramach Sił Odpowiedzi NATO. 29 stycznia śmigłowiec wraz z fregatą ORP "Gen. Kazimierz Pułaski" rozpoczął rejs w strukturze PKW Pułaski.

W ciągu minionych 20 lat załogi samolotów i śmigłowców BLMW ponad 100 razy uczestniczyły w międzynarodowych ćwiczeniach z zakresu poszukiwania i ratownictwa, zwalczania okrętów podwodnych, monitorowania sytuacji nawodnej, wskazywania celów, monitoringu ekologicznego, działań myśliwskich, operując w rejonie Bałtyku, Morza Północnego, Atlantyku, Morza Śródziemnego i Czarnego. Były to ćwiczenia, odbywane w ramach "Partnerstwa dla Pokoju", a później NATO takie jak: "Cooperative Baltic Eye", "Baltic Porpoise", "Baltsar", "Squadex", "Baltops", "Passex", "Sarex", "Baltic Swift", "Playex", "Crown Eagle", "Loyal Mariner", "Danex", "Balex Delta", "Amber Sunrise", "Noble Mariner", "Cooperation", "Northern Coast", "Zatoka", "Spontex", "Dynamic Mongoose", "Steadfast Jazz", "Dynamic Mercy", "Cold Response" i "TG". Ciekawym elementem współpracy w ramach Sojuszu było przeprowadzone w 43 Bazie Lotnictwa Morskiego, we wrześniu ubiegłego roku, międzynarodowe ćwiczenie wojsk chemicznych sił powietrznych pod kryptonimem Toxic Trip, w którym udział wzięło ponad 500 żołnierzy z 16 państw.

W 1999 roku w strukturze brygady znajdowały się trzy dywizjony lotnicze, trzy bataliony zabezpieczenia oraz dywizjon techniczny, a podstawowym wyposażeniem lotnictwa morskiego były samoloty Mig-21 bis oraz TS-11 Iskra. Już na przełomie 2002 i 2003 roku zakończono eksploatację samolotów odrzutowych, a później śmigłowców ratowniczych Mi-14PS, które zastąpiły przystosowane do wykonywania zadań ratowniczych śmigłowce Mi-14PŁ/R. Po dwukrotnej restrukturyzacji w skład Brygady Lotnictwa MW wchodzą obecnie dwie jednostki – 43 i 44 Baza Lotnictwa Morskiego, stacjonujące na lotniskach w Gdyni Babich Dołach, Siemirowicach i Darłowie. Na ich wyposażeniu znajdują się samoloty i śmigłowce przeznaczone do poszukiwania, śledzenia i niszczenia okrętów podwodnych, poszukiwania, rozpoznania i wskazywania celów nawodnych okrętom, zabezpieczenia ratowniczego polskiej strefy poszukiwania i ratownictwa na Bałtyku, monitoringu ekologicznego Polskiej Strefy Ekonomicznej oraz transportu ludzi i sprzętu.

Z okazji 20 rocznicy wstąpienia do NATO delegacja żołnierzy dowództwa BLMW, pod przewodnictwem szefa sztabu BLMW, kmdr. por. Cezarego Kurkowskiego, uczestniczyła dziś w uroczystości pod pomnikiem Polski Morskiej w Gdyni, składając wiązankę kwiatów.