Lot Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki – najstarszy

Lot Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki to z całą pewnością najstarsza na świecie impreza sportu samolotowego, której 55 edycja odbędzie się w czerwcu br. Jej początek sięga 1929 r., kiedy to w rok po utworzeniu Akademickiego Aeroklubu Krakowskiego, stowarzyszenie zorganizowało zawody złożone z trzech konkurencji. Nikt wtedy nie spodziewał się, iż skromne plany krakowskiej społeczności stworzą jedne z najpoważniejszych i najbardziej prestiżowych zawodów samolotowych naszego globu, organizowane cyklicznie po dziś dzień.

Pierwszy Lot Południowo-Zachodniej Polski złożony był z trzech konkurencji. 6 października 1929 roku rozegrano pierwszą konkurencję, stanowiącą przelot na trasie Kraków – Częstochowa – Katowice – Kraków. Regulamin przewidywał największą ilość punktów dla pilota, który najszybciej pokona ową trasę. Druga próba stawiała na osiągi samolotu, zadaniem pilota było osiągnięcie w najkrótszym czasie wysokości 1500 m. Ostatnia konkurencja była lądowaniem w wyznaczonym prostokącie. Awionetki podzielono na trzy klasy w zależności od mocy silnika: do 60KM, do 120KM i do 300KM, a punktację regulaminową zawodów odpowiednio dopasowano do klasy samolotu. Aż 18 lotników reprezentujących Aerokluby: Krakowski, Warszawski i Lwowski, oraz Lubelski Klub Lotniczy stanęło do rywalizacji. Wygrał Franciszek Żwirko na samolocie RWD-2, a drugie miejsce zajął Bernard Skórzewski lecący na brytyjskim Moth’u, oboje reprezentujący Akademicki Aeroklub Warszawski. Na najniższym stopniu podium uplasował się krakowianin Stanisław Działowski na DKD-4.

Następną edycję rozegrano w 1930 r., już w oparciu o regulamin sportu samolotowego Międzynarodowej Federacji Lotniczej FAI. Po trzech konkurencjach ponownie zwyciężył Franciszek Żwirko na samolocie RWD-2. Dwa lata później, 11 września 1932 roku Franciszek Żwirko wraz ze Stanisławem Wigurą zginęli tragicznie w katastrofie samolotu RWD-6 pod Cierlickiem Górnym w Czechosłowacji. W miesiąc po wypadku odbył się IV Lot Południowo-Zachodniej Polski. Władze Aeroklubu upamiętniły wybitnego pilota, zwycięzcę słynnego Challange’u i dwukrotnego zwycięzcę krakowskiej imprezy, nazywając zawody imieniem Franciszka Żwirki.

W maju 1939 roku odbyły się ostatnie przedwojenne zawody złożone z 7 konkurencji. Na starcie stanęło 21 załóg. Pierwsze trzy miejsca zajęły pary krakowskie, startujące na samolotach RWD-8. Zwyciężyli Józef Dec i Jan Zgłobik, drugie miejsce zajęli Józef Rojek i Edward Piegłowski, a podium zamknęli Mieczysław Pietrzyk i Wanda Wierzbicka. Do II Wojny Światowej rozegrano 9 edycji zawodów.

Wybuch wojny wstrzymał imprezę aż na 19 lat. Dopiero w 1958 roku wznowiono organizację Lotu Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki, który miał uświetnić XXX-lecie Aeroklubu Krakowskiego. Warto odnotować, iż organizatorzy postanowili utrzymać przedwojenną nazwę, pomimo znacznych zmian granic kraju w stosunku do II Rzeczypospolitej. X Lot Żwirki po 4 konkurencjach wygrali Mieczysław Dąbkowski i Władysław Wójcicki reprezentujący Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Krośnie. 8 załóg wystartowało na samolotach Junak-3 i Jak-18.

Samolot Jak-18. XV Lot Południowo-Zachodniej Polski, 1964 rok (fot. Archiwum AK)

W powojennej historii Lotu Południowo-Zachodniej Polski jednym z ważniejszych wydarzeń jest zwycięstwo reprezentantek Aeroklubu Krakowskiego Aliny Kalickiej i Mirosławy Szneider w XIX edycji, która odbyła się w sierpniu 1977 roku. Po czterech konkurencjach panie zwyciężyły przed inną krakowską załogą – Marian Wajda i Mieczysław Przepiórka. Podium zamknęli Andrzej Bylok i Andrzej Śmielkiewicz z Aeroklubu Bielsko-Bialskiego. W zawodach wzięło udział 20 załóg startujących na samolotach PZL 101 Gawron i PZL 104 Wilga. Zwycięstwo nie było przypadkowe, panie stanowiły ścisłą czołówkę krajową. Dwa lata wcześniej podczas XVIII edycji Lotu obie zawodniczki znalazły się na podium. Alina Kalicka pełniąca rolę nawigatorki Mariana Wajdy wygrała zawody, a startująca w tej samej roli Mirosława Szneider wraz z Krzysztofem Lenartowiczem znalazła się na najniższym stopniu podium.

Zwyciężczynie XIX edycji, A.Kalicka-M.Szneider. Od lewej: instr. Piotr Artymowicz, Alina Kalicka, Mirosława Szneider i instr. Tadeusz Weidel przy PZL-104 Wilga. (fot. Via Mirosława Szneider)

Jubileuszowe XXV zawody im. Franciszka Żwirki zorganizowano w czerwcu 1986 roku. Dla Aeroklubu Krakowskiego było to historyczne wydarzenie, stąd też organizatorzy stanęli na wysokości zadania zapewniając uroczysty charakter imprezy. Dla zawodników reprezentacji był to element przygotowawczy przed III Samolotowymi Mistrzostwami Europy w Lataniu Precyzyjnym, które miały odbyć się w Łodzi. W Jubileuszowym Locie wystartowało 29 zawodników z 16 aeroklubów regionalnych, wszyscy na samolocie PZL 104 Wilga. Po 3 trasach nawigacyjnych i 4 lądowaniach najlepszy okazał się krakus Marian Wieczorek z wynikiem 39,6 punktów karnych, drugie miejsce zajął Zbigniew Chrząszcz z Wrocławia 44,6 pkt., a na trzeciej pozycji znalazł się młodszy brat zwycięzcy Wacław Wieczorek 51,4 pkt. Jednocześnie, warto wspomnieć jako ciekawostkę, iż w owym czasie w Polsce zainteresowanie sportem nawigacyjnym było tak duże, że zostały stworzone trzy ligi. Zawodnicy spoza kadry musieli walczyć w III lidze (zawodów okręgowych), aby móc awansować do II ligi (zawodów ogólnopolskich), w której następnie mogli walczyć o awans do I ligi, czyli Mistrzostw Polski. Taki system obecnie funkcjonuje we Francji, gdzie lata około 200 czynnych sportowców.

Wacław Wieczorek – 9-krotnie na podium LPZP, w tym 3 razy zwyciężał. (fot. Archiwum rodzinne autora)

Następna XXVI edycja imprezy zorganizowana w 1987 r., okazała się najlepszą w historii pod względem frekwencji. Wystartowało w niej 50 zawodników z kraju i państw sąsiednich. Rozegrano trzy konkurencje nawigacyjne i lądowania, po których najlepszy okazał się Włodzimierz Skalik z Częstochowy startujący na Wildze. Drugie miejsce zajął Ryszard Michalski z Łodzi, startujący również na kadrowej Wildze. Najniższy stopień podium zajął reprezentant Czechosłowacji Frantisek Cihlar startujący na Zlinie 43.

Ryszard Michalski – na podium pojawiał się 10-krotnie, w tym 3 razy na najwyższym stopniu (fot. leu)

W 1998 roku w Krakowie zorganizowano III Rajdowo-Nawigacyjne Mistrzostwa Europy, które poprzedzone były XXXVI Lotem Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki. W krakowskich zawodach wzięło udział 18 załóg startujących na Wilgach, w tym cała krajowa czołówka przygotowująca się do ME. Po dwóch trasach wydawało się, że zwycięstwo mają w kieszeni Janusz Darocha i Zbigniew Chrząszcz, ale w trzeciej konkurencji zarobili aż 1132 punkty karne. Napotkali na trasie bardzo trudne warunki atmosferyczne, które znacząco utrudniły przelot po wyznaczonej przez ówczesnego trenera Kadry Narodowej Andrzeja Osowskiego trasie. Po trzech trasach nawigacyjnych i lądowaniach rajdowych zwyciężyli Jan Gruszecki (Krosno) i Jerzy Markiewicz (Kraków) 1032 punkty karne, drugą pozycję zajęli Włodzimierz Skalik (Częstochowa) i Ryszard Michalski (Łódź) 1100 pkt., a trzecie miejsce Wacław i Krzysztof Wieczorkowie (Kraków) 1270 pkt. Dwa miesiące później w klasyfikacji Mistrzostw Europy, na 37 startujących załóg, polskie załogi zajęły pierwsze cztery miejsca.

Marian i Krzysztof Wieczorkowie. Oboje zwyciężali LPZP, Marian 2-krotnie, Krzysztof 3-krotnie.
(fot. Archiwum rodzinne autora)

Początek XXI wieku to przełomowy czas w historii polskiego sportu samolotowego. Po prawie 40-letniej historii usłanej medalami mistrzostw świata, Europy i Światowych Igrzysk Lotniczych, najwyższych laurów imprez międzynarodowych i krajowych, samolot PZL 104 Wilga stopniowo znika z zawodów samolotowych. Wygrała ekonomia, która wraz ze zmianą ustroju państwa zaczęła dopadać Aerokluby. Bardzo drogie remonty silników i płatowców, oraz spore spalanie zmusiły do przejścia na tańsze samoloty. Na krakowskich zawodach coraz rzadziej można było spotkać Wilgę, a w ich miejsce pojawiły się Cessny 150/152, czy pojedyncze sztuki polskiego 3Xtrima. Lot Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki odbywa się cyklicznie co rok w oparciu o regulamin Latania Precyzyjnego FAI, i na stałe jest wpisany do kalendarza imprez sportu samolotowego Aeroklubu Polskiego.

Aeroklub Krakowski doczekał się w 2012 r., 50 edycji imprezy, która została zorganizowana 83 lata po I Locie Południowo-Zachodniej Polski. Organizatorzy pierwszego lotu z pewnością nie przypuszczali, iż ich inicjatywa doczeka się takiego jubileuszu. Po dwóch trasach nawigacyjnych i czterech lądowaniach zwyciężył Bolesław Radomski reprezentujący Aeroklub Pomorski 141 pkt., drugie miejsce zajął Janusz Darocha z Częstochowy 155 pkt., a trzecie Zbigniew Chrząszcz z Wrocławia 162 pkt. W zawodach wzięło udział 29 zawodników, startujących na samolotach C150, C152, C172 i 3Xtrim. Uroczyste zakończenie zawodów odbyło się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.

3Xtrim i Cessna 152 – obecnie najczęściej spotykane samoloty w rywalizacji sportowej. (fot. Michał Kucharski)

Historia Lotu bezpośrednio wiąże się z historią sportu samolotowego w Polsce. Zawodnicy, którzy najczęściej stawali na podium krakowskich zawodów, posiadają najwięcej laurów z imprez międzynarodowych. Najbardziej utytułowany polski pilot sportowy, multimedalista mistrzostw świata i Europy Janusz Darocha stawał aż 15 razy na podium krakowskich zawodów, w tym aż 8 razy wygrywał. Ryszard Michalski na podium pojawiał się 10-krotnie, w tym 3 razy na najwyższym stopniu.

Janusz Darocha – multimedalista ME, MŚ w sporcie samolotowym, 15-krotnie stawał na podium LPZP, aż 8 razy wygrywał. (fot. czestochowa.simis.pl)

Wacław i Krzysztof Wieczorkowie stawali na podium aż 9-krotnie, w tym każdy 3 razy wygrywał. Zbigniew Chrząszcz 9-krotnie, w tym jedno zwycięstwo. Wacław Nycz 8-krotnie, w tym 3 zwycięstwa. Michał Wieczorek 6-krotnie, 2 zwycięstwa. Włodzimierz Skalik 6-krotnie, w tym jedno zwycięstwo.

Podium 54. Lotu Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki 1. Michał Wieczorek, 2. Michał Bartler, 3. Bolesław Radomski (fot. Marcin Wieczorek)

Historia tych zawodów jest nieodłącznym elementem bogactwa i dziedzictwa polskiego sportu samolotowego. Przed władzami Aeroklubu Krakowskiego i Polskiego Związku Sportowego Aeroklubu Polskiego ogromne wyzwanie, aby pielęgnować tradycję oraz wspierać byt i rozwój tej imprezy. Już dziś w imieniu krakowskiej społeczności lotniczej zapraszamy na 55 Lot Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki, który odbędzie się w dniach 22-25 czerwca br. na lotnisku w Pobiedniku Wielkim.

Marcin Wieczorek

Zwycięzcy Lotu Południowo-Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki (nr edycji, rok, imię i nazwisko pilota/załogi)

I 1929 Franciszek Żwirko, II 1930 Franciszek Żwirko, III 1931 Mieczysław Pronaszko, IV 1932 Leonard Satel, V 1933 Wiktor Chałupnik, VI 1934 Jerzy Orzechowski-Lucjan Fijuth, VII 1936 Tadeusz Tyrała-Ignacy Dudek, VIII 1937 Józef Dec-Juliusz Klein, IX 1939 Józef Dec-Jan Zgłobik, X 1958 Mieczysław Dąbkowski-Władysław Wójcicki, XI 1959 Mieczysław Dąbkowski-Władysław Wójcicki, XII 1960 Władysław Wójcicki-Zbigniew Wiśniewski, XIII 1961 Edmund Mikołajczyk-Henryk Sienkiewicz, XIV 1962 Zdzisław Dudzik-Andrzej Koskowski, XV 1964 Władysław Gawlik-Stanisław Bryzgalski, XVI 1966 Władysław Gawlik-Stanisław Bryzgalski, XVII 1970 Władysław Gawlik-Jerzy Klajmon, XVIII 1975 Marian Wajda-Alina Kalicka, XIX 1977 Alina Kalicka-Mirosława Szneider, XX 1979 Edward Popiołek, XXI 1980 Krzysztof Lenartowicz-Marian Wajda, XXII 1981 Krzysztof Lenartowicz, XXIII 1983 Witold Świadek, XXIV 1984 Ryszard Michalski, XXV 1986 Marian Wieczorek, XXVI 1987 Włodzimierz Skalik, XXVII 1988 Marian Wieczorek, XXVIII 1989 Janusz Darocha, XXIX 1991 Janusz Darocha, XXX 1992 Wacław Nycz, XXXI 1993 Krzysztof Wieczorek, XXXII 1994 Wacław Nycz, XXXIII 1995 Ryszard Michalski, XXXIV 1996 Wacław Nycz-Jan Gruszecki, XXXV 1997 Krzysztof Wieczorek, XXXVI 1998 Jan Gruszecki-Jerzy Markiewicz, XXXVII 1999 Wacław Wieczorek, XXXVIII 2000 Ryszard Michalski, XXXIX 2001 Krzysztof Wieczorek, XL 2002 Janusz Darocha, XLI 2003 Wacław Wieczorek, XLII 2004 Janusz Darocha, XLIII 2005 Michał Bartler, XLIV 2006 Janusz Darocha, XLV 2007 Janusz Darocha, XLVI 2008 Krzysztof Skrętowicz, XLVII 2009 Wacław Wieczorek, XLVIII 2010 Janusz Darocha, XLIX 2011 Bolesław Radomski, L 2012 Bolesław Radomski, LI 2013 Janusz Darocha-Zbigniew Chrząszcz, LII 2014 Bolesław Radomski, LIII 2015 Michał Wieczorek, LIV 2016 Michał Wieczorek