Czy mogę legalnie latać modelem zdalnie sterowanym?

W telegraficznym skrócie, odpowiedź, brzmi: oczywiście TAK! należy jednak pamiętać o przepisach i zasadach bezpieczeństwa. W Polsce uporządkowaniem (również) przepisów dotyczących zdalnie sterowanych modeli, bezzałogowych statków powietrznych, UAV-ów, dronów, quadcopterów, octocopterów i innych modeli zdalnie sterowanych zajmuje się Urząd Lotnictwa Cywilnego. W tekście przyjęliśmy również konwencję nazewnictwa wzmiankowanych urządzeń latających z przepisami Prawa Lotczego, czyli: UAV, modele latające lub bezzałogowe statki powietrzne, BSP oraz RPA (Remotely Piloted Aircraft). Na potrzeby tego tekstu zakładamy, że model latający nie waży więcej niż 25 kg (MTOM), a operator lata rekreacyjnie lub sportowo i ma go zawsze w zasięgu wzroku.

Po co komu przepisy w obszarze modeli latających czy bezzałogowych statków powietrznych?

Otóż jest to sprawa niezwykle istotna z kilku względów. Po pierwsze bezpieczeństwa. Ruch w przestrzeni powietrznej został usystematyzowany i za bezpieczne poruszanie się w jego obszarze odpowiadają WSZYSCY użytkownicy. Po drugie, rośnie liczba usług związanych z bezzałogowymi statkami powietrznymi. Coraz częściej aparaty latające wykorzystywane są przez firmy geodezyjne, telewizje, firmy zajmujące się fotografowaniem. Często, wykorzystywany sprzęt jest ciężkimi, drogim i delikatnymi urządzeniami, których właściciele życzyliby aby mieć możliwość ich ubezpieczenia. Z kolei, firmy ubezpieczeniowe życzyłyby sobie aby urządzenia latające podlegały pod nadzór prawa.

Prawo lotnicze

Zacznijmy od początku. Zgodnie z literą prawa lotniczego, każdy ma równe prawa do przestrzeni powietrznej nad terytorium RP, a swoboda lotów cywilnych statków powietrznych może być ograniczona wyłącznie na podstawie wyraźnego upoważnienia Prawa Lotniczego, przy zachowaniu przepisów innych ustaw i wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych, w tym uchwał organizacji międzynarodowych. Jednak, aby pogodzić interesy różnych grup (lotnictwa cywilnego, wojskowego, ogólnego, użytkowników bezzałogowych statków powietrznych), zaistniała potrzeba stworzenia jednolitych i zrozumiałych dla wszystkich zainteresowanych stron przepisów, aby operacje lotnicze wykonywane były w sposób bezpieczny i efektywny. Co to oznacza dla "zwykłego" obywatela? Otóż, w przestrzeni powietrznej wydzielone zostały struktury w których według określonych przepisów (zasad) poruszają się statki powietrzne. I tak w znaczącym wolumenie przestrzeni nad terytorium RP (do pewnej wysokości, dla uproszczenia podajmy około 3000m, dla wtajemniczonych FL095) to prestrzeń tzw. niekontrolowana, nazwana klasą G w której, podobnie jak na drodze za bezpieczeczeństwo operacji lotniczej (separacji od innych statków powietrznych i przestrzeni) odpowiada pilot (operator statku powietrznego). Z kolei, samoloty komunikacyjne z zasady poruszają się w przestrzeni kontrolowanej (w Polsce w chwili obecnej jest to klasa C lub D). Pilot polega na decyzji kontrolera wykonując jego polecenia.

Przestrzenie kontrolowane w Polsce "zaczynają się" od powierzchni ziemi w rejonach lotnisk kontrolowanych tzw. CTR (Control Zone - strefa kontrolowana lotniska). W Polsce mamy 14 lotnisk komunikacyjnych nad którymi znajdują się przestrzenie CTR. Z uwagi, że te przestrzenie zaczynają się od ziemi, zwracamy na nie szczególną uwagę. Wyżej "migrują" do przestrzeni TMA. 

Najważniejsze

Należy pamiętać, że jakakolwiek aktywność lotnicza w przestrzeniach kontrolowanych (CTR, TMA) WYMAGA zgody kontrolera i złożenia planu lotu. Zasada ta dotyczy wszystkich załogowych statków powietrznych: samolotów, szybowców, śmigłowców, balonów, wiatrakowców, itd.... Loty bezzałogowych statków powietrznych o wadze nie większej niż 25 kg i wykonywane wyłącznie w zasięgu wzroku operatora są zwolnione z powyższych przepisów jednakże operatorzy dronów mają obowiązek dokonać zgłoszenia do PAŻP na minimum 5 dni przed planowanymi lotami celem określenia możliwości i warunków wykonania lotów, a dniu operacji uzyskać telefonicznie zgodę kontrolera lotniska (TWR).

Inaczej mówiąc latanie dronem w centrum Warszawy na zachód od Wisły bez odpowiednich zgód, jest ZABRONIONE!!! Należy zwrócić uwagę, że w tym przypadku nie została podana żadna wysokość minimalna, stąd nawet latanie do wysokości koron drzew, bez zgody jest ZABRONIONE. Aktualny kształt przestrzeni kontrolowanych znajduje się w publikacji AIP, a wizualizacja dostepna jest pod adresem: http://www.amc.pansa.pl

Poza przestrzeniami kontrolowanymi istnieją wydzielone wojskowe i cywilne przestrzenie powietrzne. Do tej grupy należą: TSA, TFR, ATZ, MATZ, EA. Szczegółowy opis przestrzeni i zasad poruszania się w nich pod interaktywną mapą.

Koniecznie pamiętamy również, że w rejonie 16 lotnisk wojskowych znajdują się przestrzenie MATZ (Military ATZ). Zalecamy z całej siły konsultacje z zarządzającymi tych lotnisk, przed lotami.

Zawsze też przestrzegamy przepisów obowiązujących operatorów dronów w zakresie współużytkowania przestrzeni – operator wykonuje lot:

• z uwzględnieniem warunków meteorologicznych oraz informacji o ograniczeniach w ruchu lotniczym;
  
• w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innym użytkownikiem przestrzeni powietrznej;
  
• daje pierwszeństwo drogi innym użytkownikom przestrzeni powietrznej!!!!!
   

Koordynacja lotów bezzałogowych statków powietrznych i modeli latających (RPA) o masie nie większej nić 25kg i wykonywanych wyłącznie w zasięgu wzroku operatora (źródło: pansa.pl).

RPA - Remotely Piloted Aircraft - zdalnie sterowany statek powietrzny zgodnie z nazewnictwem przepisów wydanych przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego.

Loty RPA muszą być wykonywane zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy - Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków - Załącznik nr 6.

Operatorzy modeli latających oraz bezzałogowych statków powietrznych o MTOM nie większej niż 25 kg używanych wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku operatora (VLOS) planujący loty w strefach kontrolowanych lotnisk (CTR) mają obowiązek dokonać zgłoszenia do PAŻP na minimum 5 dni przed planowanymi lotami celem określenia możliwości i warunków wykonania lotów.

Dane adresowe komórki PAŻP rozpatrującej zgłoszenie (od poniedziałku do piątku, w godzinach od 07:00 do 15:00):
faks: +48-22-574-5713
e-mail: asm1@pansa.pl

Wymagane dane w zgłoszeniu:

• lokalizacja lotów (współrzędne WGS-84),
• typ/rodzaj zdalnie sterowanego statku powietrznego (w tym MTOM),
  
• data i czas (UTC),
  
• maksymalna wysokość lotów (w stopach lub metrach AGL(nad poziomem terenu)),
  
• krótki opis przedsięwzięcia (np. filmowanie, rekreacyjnie),
  
• dane adresowe/kontakt do zgłaszającego.

Formularz zgłoszeniowy dostępny jest pod następującym adresem: formularze zgłoszeniowe.

Jak sprawdzić czy w danym miejscu możemy latać naszym modelem?

Odpowiedź zawarta jest w oficjalnych publikacjach AIP (ais.pansa.pl/aip, ais.pansa.pl/vfr, ais.pansa.pl/mil, suplementach do AIP, AUP-ach i NOTAM-ach). Źródeł jest całkiem sporo i jest zrozumiałe, że dla osoby nie wprawnej w ich przeszukiwaniu, znalezienie tej właściwej informacji, może być utrudnione. 

Pamiętaj! Brak wiedzy nie zwalnia Cie z obowiązku przestrzegania przepisów!

Miejsca, gdzie możesz latać, możesz psrawdzić w splikacji DroneRadar.eu.

Zasady wykonywania lotów RPA w strefach wskazanych na pamie (źródło: pansa.pl).

• W strefach kontrolowanych lotnisk (CTR) wykonywanie lotów RPA możliwe jest po uprzednim zgłoszeniu i uzyskaniu warunków lotu i zgody od PAŻP.
  
• W strefach ruchu lotniskowego cywilnych lotnisk niekontrolowanych (ATZ) w czasie ich aktywności wykonanie lotu RPA jest możliwe tylko po uzgodnieniu z zarządzającym daną strefą.
  
• W strefach ruchu lotniskowego lotnisk wojskowych (MATZ) wykonanie lotu RPA jest możliwe tylko po uzgodnieniu z zarządzającym daną strefą.
• W strefach niebezpiecznych - poligony wojskowe (D) w czasie ich aktywności loty RPA są możliwe tylko po uzgodnieniu z zarządzającym daną strefą.
  
• W strefach o ruchu ograniczonym (R) lub zakazanym (P) loty RPA nie są dozwolone. Warunki zakazów lub graniczeń lotów w strefach P, R w tym w przestrzeniach nad miastami o liczbie mieszkańców powyżej 25 000 oraz zasady odstępstw określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 czerwca 2010 r. w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów na czas dłuższy niż 3 miesiące.

W promieniu do 5 km od granic lotnisk i lądowisk dla których nie wyznaczono stref wykonywanie lotów RPA możliwe jest po uzgodnieniu z zarządzającym danym lotniskiem, lądowiskiem.

UWAGA: Granice struktur zobrazowanych na mapie mogą ulegać zmianom zgodnie z cyklem AIRAC (co 28 dni).

Uwaga: mapa nie uwzględnia:

• stałych struktur przestrzeni powietrznej o dolnej granicy powyżej 150 m nad poziomem terenu,
  
• elastycznych elementów przestrzeni które mogą być czasowo aktywne, w których loty RPA nie są dozwolone lub podlegają zasadom wynikających z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 listopada 2008r. w sprawie struktury polskiej przestrzeni powietrznej oraz szczegółowych warunków i sposobu korzystania z tej przestrzeni.

Elastyczne struktury przestrzeni powietrznej to między innymi: TSA, TRA, TFR, MRT, Rejony Ograniczeń Lotów o desygnatorze EA. Struktury te są zarządzane przez AMC Polska.

Informacja o planowanej i faktycznej aktywności tych struktur jest dostępna na stronie internetowej PAŻP (zakładka AMC).

W przypadku wątpliwości lub w celu potwierdzenia w dniu bieżącym aktywności elastycznych struktur przestrzeni informację można uzyskać od AMC Polska - tel 22 574 57 31, 22 574 57 33 - 35 (H 24). Dodatkowo w zakładce AMC dostępna jest poglądowa, interaktywna mapa struktur polskiej przestrzeni powietrznej.

W celu uzyskania dodatkowych informacji w zakresie lotów RPA należy skontaktować się z Ośrodkiem Planowania Strategicznego ASM1, pracującym od poniedziałku do piątku, w godzinach od 07:00 do 15:00.

Tel.: + 48 225746711 (w sprawach dotyczących formularzy zgłoszeniowych)
Tel.: + 48 225745715 (dodatkowe informacje odnośnie zasad, wymogów wykonania lotów RPA)
Tel.: + 48 225745725 (dodatkowe informacje odnośnie zasad, wymogów wykonania lotów RPA)

Polecamy również lekturę następujących stron:

Strony Urzędu Lotnictwa Cywilnego: UAV/RPAS - bezzałogowe statki powietrzne, latajzglowa.pl i licencjonowanie personelu lotniczego.

Incydent z "dronem" na podejściu do EPWA. Prawdy i mity

Obrazek = tysiąc słów. Polecamy dodatkowo infografiki przygotowane przez Urząd Lotnictwa Cywilnego (źródło: latajzglowa.pl)

16 października 2015 r., w Łodzi, odbyła się, zorganizowana przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej konferencja pt: „Bezzałogowe statki powietrzne w przestrzeni powietrznej i ich wpływ na poszczególnych użytkowników. Prawodawstwo, zagrożenia, szanse”. Zapraszamy do zapoznania się ze sprawozdaniem z tego spotkania (link).