Rocznica wybuchu pożaru w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów "Samolot" w Poznaniu. Przyczyny pożaru nie udało się ustalić

95 lat temu w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów "Samolot" w Poznaniu – będącej jedną z pierwszych w Polsce wytwórni samolotów – wybuchł pożar, którego przyczyny nie udało się ustalić.

Wielkopolska Wytwórnia Samolotów "Samolot" – polska wytwórnia lotnicza, projektująca i produkująca samoloty w okresie międzywojennym, została założona przez Związek Lotników Polskich w 1923 roku w Poznaniu. Założona została z inicjatywy por. pil. Czesława Wawrzyniaka, który utworzył 11.08.1923 r. Spółkę Akcyjną ”Samolot”.

Całkowicie polski kapitał zakładowy wynosił 150 miliardów marek polskich, do dyspozycji firma posiadała jeszcze 600 mld marek. Radę nadzorczą wytwórni tworzyli Stefan Piechocki, pełniący funkcję prezesa, Kazimierz Nencki, Zygmunt Pluciński, Roman Janta-Połczyński, Wacław Twarowski i Tadeusz Szmyt. Pierwszym naczelnym dyrektorem został inżynier Piotr Tułacz.

Początkowo wytwórnia, której uroczyste otwarcie miało miejsce 27 kwietnia 1924 roku, mieściła się w wydzierżawionym od 3. Pułku Lotniczego hangarze o powierzchni 300 m² na lotnisku Ławica. Bardzo szybko jednak przystąpiono do rozbudowy firmy, budując na przylegającym do lotniska terenie halę produkcyjną, pomieszczenia biurowe i magazyny. Utworzono biuro konstrukcyjne, na czele którego stanął inżynier Ryszard Bartel. W biurze zatrudnieni byli również między innymi Zygmunt Nowakowski, Stefan Kazanecki, Józef Medwecki, Antoni Jankowski i Piotr Tułacz. Rok po uroczystym otwarciu spółka zatrudniała około 200 pracowników fizycznych i drugie tyle umysłowych.

Bardzo szybko, bo już w 1924 roku, uruchomiono licencyjną produkcję francuskiego samolotu szkolnego Hanriot H.28 dla polskiego lotnictwa wojskowego. Pierwszy samolot został oblatany 22 lutego 1925 roku, łącznie zbudowano ich 120. Zbudowano następnie 80 licencyjnych samolotów szkolno-treningowych Hanriot H.19.

Obok produkcji maszyn licencyjnych, wytwórnia rozpoczęła prace konstrukcyjne nad rodzimym samolotem. 24 lipca 1926 roku oblatany został Sp-1, którego konstruktorem był inżynier Piotr Tułacz. Był to jednomiejscowy górnopłat, który miał stanowić wstęp do przyszłej produkcji maszyn myśliwskich. Pomimo dobrych ocen samolotu, nie wszedł on do produkcji seryjnej z powodu braku zamówień. W 1927 roku wytwórnia rozpoczęła produkcję samolotów konstrukcji Ryszarda Bartela. Były to maszyny szkolne o prostej i solidnej konstrukcji, poprawne w pilotażu, wybaczające błędy młodym pilotom. W samolotach BM-4 i BM-5 można było zastosować różne typy silnika w zależności od potrzeb zamawiającego. W latach 1928–1930 samoloty te były pierwszymi maszynami szkolnymi wykorzystywanymi w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. W 1928 roku w Wytwórni został zbudowany samolot O-2 konstrukcji Michała Offierskiego.

Lata 1925–1929 to również złoty okres w historii wytwórni, rocznie produkowano wówczas około 100 maszyn. Oprócz samolotów szkolnych budowano również maszyny sportowe konstrukcji inżynierów Józefa Medweckiego i Zygmunta Nowakowskiego, MN-3, MN-4 i MN-5.

12 września 1929 roku w wytwórni wybuchł pożar, którego przyczyny nie udało się ustalić. Zniszczeniu uległy hale fabryczne, 10 gotowych samolotów oraz nowo sprowadzone urządzenia do produkcji. Straty były tym poważniejsze, że część urządzeń nie była ubezpieczona. Dzięki wysiłkowi całej załogi, po trzech miesiącach udało się odbudować wytwórnię. Niestety, narastający kryzys gospodarczy i spowodowane pożarem wydatki zmusiły właścicieli do zamknięcia zakładów. Ostatnim zaprojektowanym w Poznaniu samolotem był treningowy BM-6, który nie zdążył już wejść do produkcji seryjnej. Oficjalnie wytwórnia zakończyła działalność w marcu 1931 roku.

Na zdjęciu głównym: Uroczystość chrztu lotniczego w WWS "Samolot". Moment rozbicia butelki szampana o piastę śmigła. Aktu dokonuje Szef Dep. IV Żeglugi Powietrznej gen. Zagórski. (Źródło: Lotnik nr 4-5/1925, za samolotypolskie.pl)

Więcej historycznych zdjęć Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów "Samolot" w Poznaniu na stronie: http://www.samolotypolskie.pl