Odpowiedź Ministerstwa Infrastruktury na interpelację dotyczącą działalności Urzędu Lotnictwa Cywilnego

istotne

27 marca, na stronie sejm.gov.pl została opublikowana odpowiedź podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju Sławomira Żałobka na interpelację nr 31410 w sprawie działalności Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Zapytanie zgłoszone zostało przez posłów Leszka Dobrzyńskiego, Czesława Hoca, Michała Jacha oraz Stefana Strzałkowskiego.

Treść odpowiedzi:

"Szanowny Panie Marszałku,
Odpowiadając na interpelację poselską numer: 31410 Panów Posłów: Stefana Strzałkowskiego, Czesława Hoca, Michała Jacha oraz Leszka Dobrzyńskiego, w sprawie „działalności Urzędu Lotnictwa Cywilnego” (zwanego dalej: ULC), przesłaną drogą elektroniczną w dniu 3 marca 2015 r., uprzejmie informuję co następuje, odnosząc się do poszczególnych punktów interpelacji.

1.    Na pytanie: jaki jest stan lotnictwa ciężkiego, sportowego i amatorskiego w Polsce po 11 latach działania ULC, w tym, obiektywne dane porównawcze jak to jest w stosunku do innych państw europejskich jaki jest realny przyrost, ile przybyło/ubyło miejsc pracy, jakie są plany rozwojowe, uprzejmie informuję, co następuje.

W celu przedstawienia obiektywnych danych porównawczych w zakresie podmiotów sprawujących nadzór nad lotnictwem cywilnym w innych państwach, należy mieć na uwadze przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylającego dyrektywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie (WE) nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE (Dz. U. UE. L 79 z 19.3.2008 r., str. 1), które określają wymóg dla państw członkowskich Unii Europejskiej, w postaci obowiązku ustanowienia „kompetentnego nadzoru” wdrażającego przepisy Unii Europejskiej określone w tym rozporządzeniu. Poniżej przedstawione zostały dane dotyczące wybranych państw europejskich w zakresie struktury organizacyjnej, wykonywanych zadań oraz liczby zatrudnionych pracowników.

W Republice Federalnej Niemiec nadzór nad lotnictwem cywilnym sprawuje Federalne Ministerstwo Transportu i Infrastruktury Cyfrowej, w ramach którego funkcjonuje Departament Lotnictwa, na którego czele stoi Dyrektor Departamentu Lotnictwa. Ministerstwo nadzoruje Federalny Urząd Lotnictwa Cywilnego (LBA), Stanowisko ds. Badania Wypadków Lotniczych, Niemiecką Służbę Meteorologiczną oraz Federalny Urząd ds. nadzoru nad służbami żeglugi powietrznej (zwany dalej: BAF). Federalny Urząd Lotnictwa Cywilnego (zwany dalej: LBA) zatrudnia 650 osób, w tym 198 osób pracujących w 6 regionalnych biurach. Zadaniem LBA jest m.in. sprawowanie nadzoru nad zdatnością do lotu statków powietrznych (z raportu bezpieczeństwa opublikowanego przez LBA wynika, iż w 2014 r. w Niemczech było zarejestrowanych 21 462 statków powietrznych). Utworzony w 2009 r. BAF pełni funkcję państwowej władzy nadzorującej (zwaną dalej: NSA) i realizuje wszystkie zadania związane z nadzorem nad służbami żeglugi powietrznej.

Według raportu rocznego za 2013 r. zatrudnienie w tym roku wynosiło 70 etatów. W zakresie tzw. lotnictwa małego – sportowego, nadzór sprawowany jest na podstawie upoważnienia rangi ustawowej nie przez nadzór krajowy LBA ale przez stowarzyszenia lotnicze takie jak: DAeC e.V. czy DULF, nad którymi nadzór obecnie sprawuje LBA na podstawie upoważnienia wydanego przez Federalnego Ministra Transportu, Budownictwa i Spraw Miejskich (poprzednika Federalnego Ministra Transportu i Infrastruktury Cyfrowej). Należy zwrócić uwagę, że do obsłużenia liczby 21 462 statków powietrznych, w której to liczbie zawierają się także „sportowe urządzenia latające” (a więc wszystkie statki powietrzne niewykorzystywane komercyjnie, w tym także określone w interpelacji jako „amatorskie”) wykorzystywane są upoważnione osoby zatrudnione w stowarzyszeniach (DAeC e.V., czy DULF), a także tzw. inspektorzy w zakresie zdatności do lotu „prűfung”, którzy pracują w certyfikowanych organizacjach często jako licencjonowani mechanicy i dodatkowo posiadają uprawnienia nadane przez LBA do poświadczania, wystawiania i odnawiania poświadczeń zdatności do lotu (ARC).

W Republice Francuskiej odpowiednikiem ULC, jest DGAC (Direction Générale de l’Aviation Civile), która sprawuje nadzór nad lotnictwem cywilnym w ramach ministerstwa ds. transportu. DGAC pełni funkcję, którą w Polsce pełni ULC, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (zwana dalej: PAŻP) oraz Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMiGW). Minister właściwy do spraw transportu może zlecić znaczną ilość czynności certyfikacji i bieżącego nadzoru (w Republice Francuskiej realizuje je firma prywatna OSAC, jednakże nie wydaje ona certyfikatów). Czynność wydawania stosownych certyfikatów jest przypisana do DGAC. Część pracowników DGAC jest pracownikami służby cywilnej ale znacząca większość jest zatrudniana w ramach kontraktów (np. menedżerskich). W 2013 r. DGAC zatrudniało 11 000 osób (w tym 4 000 kontrolerów). W Republice Francuskiej jest zarejestrowanych 17 000 statków powietrznych, w tym wliczone są także tzw. statki powietrzne „microlight” objęte obowiązkiem posiadania znaków rozpoznawczych, tj. ultralekkie samoloty, śmigłowce, szybowce, motolotnie, wiatrakowce i sterowce, wykorzystywane do celów sportowych. Nadzór nad tymi statkami powietrznymi sprawują w Republice Francuskiej również stowarzyszenia jak np. FFPLUM French Microlight Association, które mogą wydawać tzw. sportowe licencje (np. w zakresie licencji spadochronowych, czy „microlight”).

W Republice Czeskiej nadzór nad lotnictwem cywilnym sprawują dwie organizacje: oficjalna władza lotnicza tj. CAA (nadzorująca „duże” lotnictwo, lotniska, żeglugę powietrzna, certyfikacje, itp.) oraz Stowarzyszenie LAA CR pełniące funkcje nadzorcze nad działalnością amatorską w obszarze ultralekkich statków powietrznych, lotni, motolotni itp. Stowarzyszenie skupia szerokie środowisko podmiotów i osób prywatnych związanych z tym lotnictwem (pilotów, budowniczych, konstruktorów, producentów i operatorów). Według danych z 2009 r. skupiało ono około 6400 członków. W Republice Czeskiej w 2009 r. zarejestrowanych było około 7 900 statków powietrznych o maksymalnej masie startowej (MTOM) do 450 kg i wydano łącznie około 10 000 różnych licencji.

W podanej liczbie 7 900 znajdują się, także paralotnie i motoparalotnie. Podana w interpelacji liczba 2 500 zapewne dotyczy wyłącznie tych statków powietrznych, dla których istnieje w Republice Czeskiej obowiązek posiadania znaków rozpoznawczych. Nadzór nad certyfikacją i utrzymaniem zdatności do lotu prowadzą inspektorzy LAA CR pracujący, zarówno w centrali stowarzyszenia, jak i w terenie jako samodzielni inspektorzy zatrudnieni na własny rachunek. Wydawane są dwojakiego rodzaju uprawnienia inspektorów: inspektor ds. inżynieryjno-technicznych i inspektor ds. lotnych, przy czym jedna osoba może posiadać podwójne uprawnienia. Ocenia się, że nadzorem nad ultralekkimi statkami w Republice Czeskiej zajmuje się około 50 osób, przy czym na etatach budżetu państwa jest ich około 20 osób. Delegowanie nadzoru do stowarzyszenia LAACR było możliwe przez ministra ds. transportu na podstawie przepisów czeskiej ustawy – Prawo lotnicze.

W Republice Austrii zadania analogiczne do zadań ULC spełnia Austrocontrol z tym, że jednocześnie pełni funkcję, którą w Polsce pełni PAŻP, IMGiW oraz realizuje zadania organizacji szkoleniowej. Według danych Austrocontrol, w latach 2012-2013 instytucja ta zatrudniała ponad 1 000 pracowników pełnoetatowych.

W Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej nadzór lotniczy jest rozdzielony pomiędzy trzy organizacje: władzę lotniczą CAA UK tj. Civil Aviation Authority (zatrudniającą ponad 1 000 osób) – najbliższą zakresem zadań w porównaniu do zadań ULC, CAA International należący do CAA UK (prowadzenie szkoleń, egzaminowanie do licencji FCL i AME, działalność doradcza, czynności na zlecenie jak np. certyfikacja podmiotów w imieniu CAA UK, wykonywanie inspekcji SAFA – ponad 1 000 rocznie) oraz Departament Transportu (odpowiednik polskiego ministerstwa).

W zakresie nadzoru nad lotnictwem amatorskim, w Polsce obowiązują takie same rozwiązania prawne, jak w innych krajach Unii Europejskiej, tzn. określone w przepisach prawa krajowego (ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2013 r. poz. 1393 z późn. zm.) oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy). Zgodnie z obowiązującym brzmieniem ustawy – Prawo lotnicze, za nadzór nad lotnictwem amatorskim i sportowym odpowiada Prezes ULC, jako centralny organ administracji rządowej. Nowelizacja ustawy – Prawo lotnicze (we wrześniu 2011 r.) umożliwiła Prezesowi ULC upoważnienie wyspecjalizowanych podmiotów do wykonywania niektórych czynności nadzoru i kontroli. Jednakże podmioty te będą wykonywać swoje zadania w imieniu Prezesa ULC i na podstawie przepisów ustawy – Prawo lotnicze, dlatego też wybór podmiotów został obwarowany dodatkowymi przepisami.

W celu realizacji art. 22 ust. 3 ustawy – Prawo lotnicze, umożliwiającego przekazywanie wyspecjalizowanym jednostkom organizacyjnym lub osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje niektórych funkcji nadzoru, zostały opracowane stosowne przepisy wykonawcze. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 10 czerwca 2014 r. w sprawie upoważnień do wykonywania niektórych czynności nadzoru lub kontroli udzielanych przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego (Dz. U. poz. 899) weszło w życie w dniu 22 lipca 2014 r. Działania te wpisują się w trendy europejskie w zakresie przekazywania niektórych funkcji nadzoru, wyrażone między innymi w dokumencie EASA zatytułowanym „GA Roadmap: towards simpler, lighter, better rules for General Aviation”.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że przygotowano i wdrożono stosowne narzędzia prawne umożliwiające przekazywanie nadzoru w zakresie lotnictwa amatorskiego.

W odniesieniu do ogólnie sformułowanego w interpelacji pytania o stan lotnictwa cywilnego, uwzględniając stanowisko Prezesa ULC, uprzejmie przedstawiam wybrane informacje na temat działań ULC w tym zakresie. Jako przykład można wskazać ścisłą współpracę ULC z EASA w ramach „Umowy ramowej w sprawie świadczenia usług dla Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego przez Urząd Lotnictwa Cywilnego”. Umowa ta, wraz ze stosowną akredytacją, umożliwia udział merytoryczny ULC w realizacji zadań pozostających w kompetencji EASA (zgodnie z ww. rozporządzeniem nr 216/2008), polegających na odpłatnym wykonywaniu czynności certyfikacyjnych związanych z projektowaniem wyrobów lotniczych (certyfikacja typu, zmiany do certyfikatów typu i IUwL, zatwierdzanie projektów napraw i warunków lotu do pozwolenia na loty, wsparcie procesów certyfikacji i uznania certyfikatów w państwach trzecich, ciągła zdatność wyrobów, zatwierdzanie i nadzór nad organizacjami projektującymi).

W ubiegłym roku realizowano ogółem 22 programy. Na uwagę zasługuje fakt, że w ostatnim okresie, średnio co 2 lata, ULC był przedmiotem audytu akredytacyjnego EASA, którego wyniki zostały ocenione jako bardzo dobre, co może świadczyć o tym, że standardy i wymagania przyjęte w nadzorze spełniają przepisy i wymagania ustanowione przez EASA.

W następstwie skutecznego udziału ULC w stosownym przetargu przeprowadzonym przez EASA została podpisana kolejna umowa ramowa (poprzednia wygasła z dniem 30 czerwca 2013 r.) przedłużająca okres współpracy do 7 kwietnia 2017 r. Podpisana umowa pomiędzy EASA a ULC w zakresie nadzoru nad statkami powietrznymi objętymi przepisami Unii Europejskiej ułatwia skuteczną i terminową realizację wniosków składanych przez polskie podmioty lotnicze i osoby fizyczne.

Poniżej przedstawiam informacje na temat konstrukcji prototypowych, które zostały zgłoszone do ULC, tj.:
•    samolot EM-11 ORKA uzyskał certyfikat typu EASA.A115 w dniu 08 kwietnia 2011 r.,
•    szybowiec SZD-54-2 Perkoz uzyskał certyfikat typu EASA. A574 w dniu 20 listopada 2013 r.,
•    samoloty ultralekkie uzyskały krajowe zatwierdzenia typu - świadectwo spełnienia wymagań technicznych:
– MP-02 Czajka o nr USP-003, lipiec 2010 r.,
– KR-030 Topaz nr USP-002, styczeń 2010 r.,
– JK-05 Junior, nr USP-001, styczeń 2010 r.

Ww. statki powietrzne posiadają stosowne certyfikaty typu EASA lub zatwierdzenia krajowe Prezesa ULC i nic ma przeszkód, aby rozpoczęte zostały działania w celu uruchomienia ich produkcji i sprzedaży.

Jednocześnie zaznaczam, że to czy konstrukcja zostanie wdrożona do produkcji i w jakim państwie będzie zarejestrowana organizacja produkująca zależy od wielu czynników „pozalotniczych”, np. zasobów finansowych, jak również od tzw. otoczenia gospodarczego, w tym wysokości podatków w danym państwie. Wsparcia mogłyby udzielić tu także instytucje naukowe i zapewne dzieje się tak na etapie projektowania (dotacje, granty). Nadzór lotniczy ze swej strony posiada kompetencje w obszarze certyfikacji na poziomie technicznym.

Prezes ULC, poinformował jednocześnie, że motoszybowiec, którego konstruktorem jest Pan G. Peszke nie został zgłoszony do certyfikacji na podstawie przepisów europejskich do EASA, ani na podstawie przepisów krajowych do ULC.

Ponadto warto wskazać, że w ostatnim czasie opublikowane zostało przygotowane na zlecenie ACI Europe opracowanie pt. Economic Impact of European Airports[1]. Opracowanie to przedstawia informacje o wpływie podmiotów lotniczych na rozwój gospodarczy państw i zawiera m.in. dane na temat zatrudnienia w portach lotniczych (str. 23-25 opracowania). Wskazane dane obrazują liczbę miejsc pracy w podmiotach działających w portach lotniczych i zlokalizowanych w pobliżu lotnisk prowadzących działalność związaną z funkcjonowaniem portu lotniczego. Dane obejmują w szczególności zarządzających lotniskami, przewoźników lotniczych, lotniskowe organy służb kontroli ruchu lotniczego, lotnictwo ogólne, podmioty wykonujące obsługę naziemną, podmioty realizujące kontrolę bezpieczeństwa, służby imigracyjne i celne oraz podmioty wykonujące obsługę techniczną statków powietrznych. W zakresie dodatkowych informacji gospodarczych o charakterze statystycznym odpowiednie dane posiadać powinno Ministerstwo Gospodarki, Główny Urząd Statystyczny, ewentualnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

2.    Odnosząc się do drugiego pytania – jaki jest finał kryminalnych afer, jakie zostały wykryte w ULC, uprzejmie informuję, że zarówno minister właściwy ds. transportu, jak również Prezes ULC nie mogą odnieść się do zawartego w interpelacji zapytania ponieważ pytanie zostało sformułowane w sposób nieprecyzyjny.

Mając na uwadze powyższe, wyrażam nadzieję, że w świetle posiadanych informacji, udzielona odpowiedź jest dla Panów Posłów satysfakcjonująca".

Z wyrazami szacunku
Sławomir Żałobka
Podsekretarz Stanu

Od Redakcji:
Poniżej prezentujemy krótkie porównanie (na podstawie aktualnie dostepnych danych) liczby statków powietrznych pozostających pod nadzorem czeskich i polskich władz lotniczych:

Czechy:

Liczba ludności - ok. 10,5 mln
Powierzchnia - 78 866 km²
Liczba zarejestrwanych statków powietrznych: 7,9 tys. (stan na 2009 r. przedstawiony przez Podsekretarza Stanu Sławomira Żałobkę w odpowiedzi na Interpelację)

Polska:

Liczba ludności - ok. 38,5 mln
Powierzchnia - 312 679 km²
Liczba zarejestrowanych statków powietrznych: 2235 (stan na 2009 r.)

Zestawienie statków powietrznych znajdujących się w rejestrze ULC w latach 1995-2013:

Tym razem wyciągnięcie wniosków z powyższych danych pozostawiamy naszym Czytelnikom.