"Na harcerskich skrzydłach" – trzydniowe spotkanie z historią polskiego harcerstwa lotniczego

W imieniu Dyrektora Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie oraz Komendanta Chorągwi Lubelskiej ZHP im. Lotników Polskich zapraszamy w dniach 27-29 maja 2022 r. na trzydniowe spotkanie z historią polskiego harcerstwa lotniczego.

Wydarzenie pn „Na harcerskich skrzydłach" odbędzie się w Dęblinie z udziałem ogólnopolskiego grona środowiska harcerskiego, instruktorów, muzealników, edukatorów, historyków i miłośników skautingu oraz lotnictwa. W programie zaplanowana została konferencja popularno-naukowa, biwak harcerski, uroczystość nadania sztandaru dla Chorągwi ZHP oraz wystawa okolicznościowa. Spotkanie będzie podsumowaniem roku obchodów 100-lecia Chorągwi Lubelskiej ZHP 1921-2021.

Motto „Na harcerskich skrzydłach” jest nawiązaniem do myśli, jaka przyświecała autorowi- Druhowi hm. Andrzejowi Glassowi – publikacji pod tym samym tytułem podsumowującej historię polskiego harcerstwa lotniczego. Zamierzeniem organizatorów wydarzenia jest zwrócenie uwagi na perspektywy dla harcerstwa lotniczego, prezentacja scenariuszy i strategii dla rozwoju harcerstwa w lokalnej społeczności i przygotowania tego rodzaju ruchu skautowego na wyzwania współczesności.

Pierwsza harcerska drużyna lotnicza powstała w 1928, ale już w 1912 modelarstwo lotnicze było wykorzystywane w działalności harcerskiej (sprawność „Lotnik”). W grudniu 1932 utworzono Referat Szybowcowy przy Głównej Kwaterze Męskiej. Równolegle zorganizowano teoretyczny kurs szybowcowy i Harcerski Klub Lotniczy. Wszystko w ramach przygotowań do harcerskiej wyprawy szybowcowej na IV Jamboree w Gödöllő, która okazała się wielkim sukcesem. W 1934 Referat zmienił nazwę na Referat Lotniczy przy GKH, powstały Harcerskie Warsztaty Szybowcowe, które do 1939 zbudowały kilkadziesiąt szybowców, a nawet jeden samolot. W 1934 roku powstał też Referat Lotniczy przy Głównej Kwaterze Harcerek. Także przy komendach chorągwi zaczęły powstawać referaty lotnicze. Lata 1934–1939 to okres gwałtownego rozwoju harcerskiego lotnictwa. Powstało wiele drużyn (a nawet zuchowych gromad) lotniczych, w Łodzi powstał (1934) Harcerski Klub Szybowcowy, a w Krakowie powstała (1936) Harcerska Eskadra Lotnicza (z plutonem w Zakopanem). W 1936 rozpoczęła się też harcerska działalność sekcja spadochronowa. W 1938r. powstał Referat Lotniczy Komendy Głównej ZHP w Warszawie, kierownikiem Referatu Lotniczego Głównej Kwatery Harcerzy był harcmistrz Tadeusz Derengowski, który był także pilotem szybowcowym z uprawnieniami instruktora. W tym samym roku w Szkole Szybowcowej w Tęgoborzu wyszkolono 40 osobową harcerzy i harcerek w czasie obozu harcerskiego zorganizowanego przez Referat Lotniczy Komendy Głównej ZHP, kierownikiem obozu był Tadeusz Derengowski, jednym z wyszkolonych harcerzy był Jan Magura. Jednym z efektów rozwoju były m.in. sukcesy zlotowej drużyny (reprezentacji) lotniczej na V Jamboree w Vogelenzang. Ekipa składała się z grupy samolotowo-szybowcowej (3 samoloty, 2 szybowce), spadochronowej i modelarskiej. Skoki harcerskich spadochroniarzy były pierwszym zagranicznym występem polskich spadochroniarzy (były to też pierwsze skoki w Holandii). Podobnie pierwszym polskim występem na modelarskich zawodach międzynarodowych był udział (z sukcesami) harcerskiej ekipy modelarskiej.

Obecnie koordynacją oraz wspieraniem działalności lotniczej w ZHP zajmuje się Inspektorat Lotniczy, działający w ramach Wydziału Wsparcia Specjalnościowego Głównej Kwatery ZHP. Przy wydziale działa Harcerski Klub Spadochronowy koordynujący działalność spadochronową w ZHP. Przy wydziale działają także: Kapituła Harcerskiego Znaku Spadochronowego, Kapituła Harcerskiego Znaku Balonowego, Kapituła Odznaki Harcerskiego Instruktora Lotniczego. W ZHP działają: Harcerski Klub Balonowy (z sekcją paralotniową), Harcerski Klub Modelarstwa Lotniczego i Kosmicznego, Harcerski Klub Lotniczy „Wzlot” oraz 6 drużyn lotniczych.

Komenda Chorągwi Lubelskiej ZHP Uchwałą nr 57/XIV/2021 z dnia 20 listopada 2021 roku postanowiła o przyjęciu przez Chorągiew Lubelską Związku Harcerstwa Polskiego imienia „Lotników Polskich”.

Program

27 maja 2022 r – piątek
konferencja popularno-naukowa „Na harcerskich skrzydłach”
miejsce: Aula im płk. pil. Jerzego Bajana – Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, ul. Lotników Polskich 1

Tematem wiodącym konferencji jest ponad 100 letnia historia Związku Harcerstwa Polskiego, działalność w harcerstwie lotniczym późniejszych inżynierów, konstruktorów i lotników. Poruszona zostanie problematyka odtworzenia struktur  instruktorskich, powrotu do dobrych praktyk wypracowanych w działalności drużyn harcerskich i klubów lotniczych, analiza przystosowania ich do nowego systemu harcerskiego i metodyki, zaangażowania młodzieży w działalność lotniczą.

9.00 – akredytacja uczestników, hol główny Muzeum
10.00 – uroczyste otwarcie konferencji wprowadzenie i powitanie gości
10.15 – „W setną rocznicę powstania Chorągwi Lubelskiej ZHP” – hm. Stanisław Dąbrowski, Szef Zespołu Historycznego Chorągwi Lubelskiej, autor wielu książek, opracowań i artykułów na temat historii harcerstwa na Lubelszczyźnie
10.35 – „Harcerskie korzenie wielkich lotników” – pwd. Jacek Zagożdżon, Kierownik Działu Historii Lotnictwa i Edukacji w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, komendant Hufca ZHP Ryki.
10.55 – dyskusja na temat propagowania historii lotnictwa harcerskiego
11.30 – przerwa kawowa
12.00 – „Bezpieczeństwo lotów w harcerskim szkoleniu lotniczym” – płk rez. pilot dr Edmund Klich, Dębliński Oddział Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP
12.20 – „Lotnictwo w harcerstwie dziś i jutro” – Ryszard Jaxa Małachowski – wiceprezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego ds. technicznych, harcerz drużyny lotniczej, wykładowca akademicki, teoretyk i praktyk lotniczy
12.40 – „Harcerskie modelarstwo lotnicze – współczesne możliwości rozwoju”- płk dr hab. Adam Wetoszka, wykładowca Lotniczej Akademii Wojskowej, modelarz, V-ice Mistrz Polski w klasie F4G
13.00 – zwiedzanie wystawy stałej i ekspozycji czasowych z przewodnikiem
14.00 – obiad
14.30 – „Harcerz, lotnik, inżynier Stanisław Wigura” – Jan Przywara, Opiekun Żwirkowiska – miejsca pamięci pilotów-Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury. Wieloletni działacz
i członek Zarządu Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Cierlicku-Kościelcu
14.50 – „Tadeusz Derengowski : życiorys harcerza, żołnierza „Wachlarza” oraz „Kedywu” Komendy Głównej Armii Krajowej” – Paweł Tadeusz Gajzler – historyk i regionalista, autor wielu opracowań i artykułów historycznych
15.10 – „Tadeusz Turek – z drużynowego „Błękitnej Jedynki” do pilota Typhoona” – Robert Gretzyngier, historyk lotnictwa, prezes Fundacji Historycznej Lotnictwa Polskiego, wydawca i grafik
15.30 – „Lotnicza „Siódemka” z Warszawy” pwd. Robert Stachyra, harcerz, historyk Fundacji Historycznej Lotnictwa Polskiego
15.50 – dyskusja i podsumowanie konferencji
 
sekretariat konferencji: p. Jacek Zagożdżon, kierownik działu Historii Lotnictwa i Edukacji, j.zagozdzon@muzeumsp.pl tel. 732 885 180

27 maja – 29 maja 2022 r, (piątek-niedziela)
Biwak z bohaterem – harcerska i wędrownicza przygoda kontynuująca pracę z Bohaterem Chorągwi Lubelskiej – Lotnikami Polskimi
miejsce: Fort Mierzwiączka w Dęblinie

W trakcie biwaku harcerze (wędrownicy i harcerze starsi) będą mieli możliwość zapoznania się z walorami i historią miasta Dęblin. Biwak będzie okazją do integracji drużyn z różnych hufców i wzmocnienia pracy z Bohaterem Chorągwi. W programie biwaku przygotowano bieg nocny, grę terenową, konkursy musztry i modelarski, wieczorne ognisko z ciekawymi postaciami związanymi z lotnictwem oraz udział w niedzielnych uroczystościach nadania nowego sztandaru chorągwi.

Cel biwaku: praca z Bohaterem Chorągwi Lubelskiej – Lotnikami Polskimi; promocja walorów turystyczno-krajoznawczych Dęblina; rozpowszechnianie harcerskiego stylu życia; propagowanie aktywnego stylu życia; zwiększenie zainteresowania uczestników realizacją i zdobywaniem sprawności lotniczych; zachęcenia do tworzenia drużyn i klubów specjalnościowych.

29 maja 2022 (niedziela)
uroczystość wręczenia nowego sztandaru Chorągwi Lubelskiej Związku Harcerstwa Polskiego

10:00 – Uroczysta Msza Święta w Kościele pw. Świętego Piusa V Papieża, ul. 1 Maja 31, Dęblin
11:10 – przemarsz uczestników uroczystości ulicami miasta
11:30 – uroczysty apel na placu przed Pomnikiem Bohaterskim Lotnikom Dęblińskiej Szkoły Orląt
13:00 – uroczyste otwarcie wystawy „Na Harcerskich Skrzydłach”

miejsce: Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, ul. Lotników Polskich 1