Audyt ICAO w PKBWL - przebieg i zakres kontroli

Zgodnie z Rezolucją Zgromadzenia ICAO w 1999 roku uruchomiono Powszechny Program Audytu Nadzoru Bezpieczeństwa (Universal Safety Oversight Audit Programme - USOAP), który miał na celu prowadzenie audytów potwierdzających spełnianie przez Umawiające się Państwa wymagań Załączników 1, 6 i 8 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (dalej: Konwencji).

W 2004 roku rozszerzono USOAP na wszystkie Załączniki do Konwencji, a w 2010 ustanowiono system monitorowania ciągłego (Continuous Monitoring Approach - CMA).

CMA zapewnia ciągłe gromadzenie i analizowanie aktualnych informacji dotyczących  bezpieczeństwa i wykorzystywanie ich do identyfikacji i ustalania priorytetów działań podejmowanych przez ICAO. Działania te to między innymi audyty.

Pełny audyt w ramach USOAP CMA obejmuje osiem obszarów:

1. Ustawodawstwo dotyczące lotnictwa i szczegółowe przepisy wykonawcze (LEG);
2. Organizacja lotnictwa cywilnego (ORG);
3. Licencjonowanie i szkolenie personelu (PEL);
4. Operacje lotnicze (OPS);
5. Zdatność do lotu statków powietrznych (AIR);
6. Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych (AIG);
7. Służby żeglugi powietrznej (ANS); i
8. Lotniska i urządzenia naziemne (AGA).

W 2011 r. Rzeczpospolita Polska podpisała z ICAO protokół ustaleń (Memorandum of Understanding - MoU), w ramach którego zgodziła się na audyt w ramach USOAP CMA.

Zgodnie z polskimi uregulowaniami prawnymi za siedem obszarów spośród wymienionych powyżej odpowiada Urząd Lotnictwa Cywilnego, a za jeden Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych (AIG) – Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych (PKBWL). PKBWL jest odpowiedzialna za realizację postanowień Załącznika 13 do Konwencji Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych.

Audyt w PKBWL został przeprowadzony od 24 września do 2 października 2018 r. przez zespół audytowy ICAO zgodnie z wytycznymi i zasadami określonymi w Podręczniku ciągłego monitorowania powszechnego nadzoru nad bezpieczeństwem ICAO (Doc 9735), a także zgodnie z ISO 9001, określającym standardy zarządzania jakością.

W ramach audytu PKBWL ocenianych było 6 elementów krytycznych (CE). Były to:

• CE-1. Ustawodawstwo dotyczące lotnictwa;
• CE-2. Szczegółowe przepisy wykonawcze;
• CE-3. System i funkcje państwa;
• CE-4. Wykwalifikowany personel techniczny;
• CE-5. Wytyczne, narzędzia i przepisy dotyczące informacji krytycznych dla bezpieczeństwa;
• CE-8. Rozwiązywanie problemów bezpieczeństwa;

I. Przebieg i zakres audytu

Audyt składał się trzech faz – przygotowawczej, wizyty w obiektach PKBWL i fazy pokontrolnej.
Faza przygotowawcza – polegała na analizie kwestionariusza wypełnionego przez PKBWL. W ramach tej fazy PKBWL odpowiedziała na 104 pytania protokolarne (PQ), w tym:

• 10 z obszaru C-1;
• 11 z obszaru C-2;
• 14 z obszaru C-3;
• 7 z obszaru C-4;
• 49 z obszaru C-5; i
• 13 z obszaru C-8.

Ponadto przesłane zostały do ICAO dowody spełnienia wymagań Załącznika 13 w postaci wyciągów z Ustawy Prawo Lotnicze, rozporządzeń do Ustawy oraz ponad 40 szczegółowych wewnętrznych procedur opracowanych w PKBWL.

Wizyta w siedzibie PKBWL - zespół audytowy ICAO przybył do Polski, dokonał przeglądu uregulowań prawnych dotyczących lotnictwa cywilnego, sprawdził procedury oraz ich realizację, dokumentację, obiekty i wyposażenie PKBWL, odwiedził przedstawicielstwo terenowe PKBWL w Katowicach oraz przeprowadził rozmowy z członkami Komisji.

Faza pokontrolna – po zakończeniu wizyty w Polsce zespół audytowy opracował raport, w którym 89 odpowiedzi na pytania audytowe uznał za satysfakcjonujące, tzn. spełniające wymagania Załącznika 13 do Konwencji zarówno w sferze ustanowionych procedur jak i ich realizacji.

Na tej podstawie obliczono tzw. współczynnik efektywnej implementacji (EI), który wyniósł 85,58%.

Należy przy tym podkreślić że jest on:

• o 17,45 % wyższy od osiągniętego przez PKBWL podczas audytu w 2008 roku;
• o 28,33% wyższy od aktualnej średniej światowej; i
• o 7,98% wyższy od aktualnej średniej europejskiej.

II. Działania zalecane przez ICAO

• 1.Zapewnić, aby poprawki do Załącznika 13 były procedowane według kompleksowych procedur obejmujących wszystkie zainteresowane podmioty i dających wystarczającą ilość czasu na zmianę i publikację krajowych przepisów i procedur związanych ze zmianami, oraz, w razie potrzeby, na zgłoszenie różnic do ICAO, jeśli takie istnieją.
• 2.Zapewnić, aby zainteresowane podmioty ustanowiły całościowe i skoordynowane zbiory uzgodnień, procedur i list kontrolnych służących  skutecznej realizacji programu pomocy ofiarom wypadków lotniczych i ich rodzinom przez niezbędny okres czasu.
• 3.Ustanowić mechanizm zarządzania działaniami podejmowanymi po wydaniu zaleceń bezpieczeństwa przez PKBWL.
• 4.Ustanowić i wdrożyć sformalizowane procedury monitorowania postępu wszelkich działań podjętych w odpowiedzi na zalecenia bezpieczeństwa otrzymane przez polskie podmioty od innego Państwa, oraz informowania Państwa proponującego zalecenia o podjętych lub rozważanych działaniach lub powodach, dla których nie zostaną podjęte żadne działania.
• 5.Ustanowić i wdrożyć mechanizm zapewniający, że PKBWL posiada wystarczającą ilość personelu, aby spełnić krajowe i międzynarodowe zobowiązania dotyczące badania zdarzeń lotniczych. Zweryfikować  zdolność PKBWL do realizacji wszystkich wymaganych działań, w tym opracowywania przepisów, procedur i innych materiałów pomocniczych, prowadzenia szkoleń i analiz niedociągnięć w zakresie bezpieczeństwa.
• 6.Zweryfikować krajowe ustawodawstwo, politykę i procedury w celu zapewnienia skuteczności badań wchodzących w zakres odpowiedzialności PKBWL, ale przekazywanych innym podmiotom, aby uniknąć sytuacji, w których może brakować niezależności, kwalifikacji i/lub uprawnień do prowadzenia badania.
• 7.Ustanowić i wdrożyć jasne i sformalizowane wytyczne i procedury w celu zapewnienia, że wstępne powiadomienia o wypadkach i poważnych incydentach statków powietrznych są terminowo przekazywane zainteresowanym państwom i ICAO, opisując szczegółowo, jakie informacje o towarach niebezpiecznych na pokładzie samolotu, kiedy oraz w jaki sposób powinny być przekazywane.
• 8.Wdrożyć procedury w celu zapewnienia, że raporty końcowe z wypadków i poważnych incydentów będą opracowywane tak szybko, jak to możliwe, oraz że jeśli raport nie zostanie udostępniony w ciągu 12 miesięcy, to w każdą rocznicę zdarzenia zostanie wydane i upublicznione oświadczenie tymczasowe, opisujące postępy badania i wszelkie kwestie bezpieczeństwa, które wynikły w trakcie badania.

III. Działania poaudytowe PKBWL

Aktualnie PKBWL opracowuje plan działań naprawczych (Corrective Action Plan – CAP), który zostanie przesłany do ICAO. Plan będzie zawierał konkretne działania i przewidywane daty ich zakończenia, a także podmioty odpowiedzialne za ich realizację.

Prezentacja na temat audytu dostępna jest tutaj (LINK)