„Zgłaszanie zdarzeń umożliwia szybką identyfikację obszarów zagrożeń...", wywiad z Prezesem ULC - część II

Druga cześć wywiadu z Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego, w której to Piotr Ołowski odpowada między innymi na pytania dotyczace zasadności wykorzystywania raportów PKBWL jako materiału dowodowego w postępowaniach prokuratorskich, realizacji planu strategicznego ULC na lata 2011-2015, wdrażania Krajowego Programu Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym oraz Safety Management System (SMS).


Paweł Kralewski: Pytanie niezwiązane bezpośrednio z ULC i Pana pracą, ale dotyczące bezpieczeństwa, więc temat bardzo ważny. Dotyczy ono istoty formułowania raportów PKBWL, czyli daleko idącej profilaktyki, której celem jest podnoszenie poziomu bezpieczeństwa w lotnictwie. Czy z punktu widzenia wspomnianej profilaktyki Pańskim zdaniem raporty formułowane przez PKBWL powinny być wykorzystywane jako materiał dowodowy w postępowaniach prokuratorskich?

Piotr Ołowski: Z punktu widzenia podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w lotnictwie cywilnym najważniejsze są zalecenia profilaktyczne formułowane przez Państwową Komisję Badania Wypadków Lotniczych. Jednak nie wszystkie raporty je zawierają. Dotyczą one przede wszystkim wypadków, a także – choć w mniejszej skali - poważnych incydentów. Tymczasem profilaktyka powinna opierać się głównie na wnioskach wyciągniętych z analizy raportowanych zdarzeń lotniczych - przede wszystkim tych, które nie przerodziły się jeszcze w wypadki – czyli zanim doszło do najgorszego. Wyciąganie wniosków „post factum” z wypadków lotniczych jest także bardzo ważne – lecz jest to przede wszystkim zadanie PKBWL. Zadaniem Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest monitorowanie działalności podmiotów lotniczych i opierając się na analizach ryzyka – odpowiednie reagowanie na zidentyfikowane zagrożenia – tak, by zapobiegać wypadkom.

Raporty PKBWL są wynikiem badań przeprowadzanych jedynie w celach profilaktycznych w oparciu o obowiązujące przepisy prawa międzynarodowego i krajowego, bez konieczności stosowania prawnej procedury dowodowej. W preambule każdego raportu autorzy informują, że sformułowania w nim zawarte, w szczególności odnoszące się do treści zaleceń dotyczących bezpieczeństwa, w związku z unijnymi przepisami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 996/2010 nie mogą być traktowane jako wskazanie winnych lub odpowiedzialnych za zaistnienie czy przebieg zdarzenia.

Ponadto pragnę podkreślić, że jako Urząd Lotnictwa Cywilnego chcemy uświadamiać środowisku lotniczemu oraz prowadzącym postepowania prokuratorom, iż zgłaszanie zdarzeń w poufnym systemie powiadamiania również umożliwia szybką identyfikację obszarów zagrożeń i opracowanie jeszcze lepszej profilaktyki. Dlatego z inicjatywy Urzędu w 2013 roku zostały zorganizowane pierwsze w Polsce i jedne z pierwszych w Europie warsztaty prawnicze dla prokuratorów na temat Kultury Sprawiedliwego Traktowania „Just Culture". „Just Culture” to istotny element zarządzania bezpieczeństwem w lotnictwie cywilnym. Pojęcie to określa pewną atmosferę zaufania, w której m.in. piloci zachęcani są do zgłaszania zdarzeń, bądź informacji związanych z bezpieczeństwem. Ideą przewodnią tej zasady jest zachęcanie uczestników zdarzeń lotniczych do przekazywania informacji o własnych błędach, czy pomyłkach do odpowiedniego systemu raportowania, bez konsekwencji karnych z tego tytułu. Niezbędnym warunkiem braku wspomnianych konsekwencji karnych jest, aby przyczyną zdarzenia lotniczego nie była wina umyślna, poważne zaniedbanie lub rażące niedbalstwo.

PK: Co konkretnie w kontekście planu strategicznego na lata 2011-2015 zrobił ULC przez ostatnie lata poza konferencją, zbudowaniem zespołu i nałożeniem obowiązku na ATO i przewoźników lotniczych przygotowania planów SMS, aby wspomóc wdrażanie Krajowego Programu Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym?

PO: Przede wszystkim pragnę wyjaśnić, że obowiązek wdrożenia SMS przez określone typy organizacji wynika między innymi z przepisów europejskich, a dokładnie z Rozporządzeń Komisji (UE) nr 290/2012 oraz 965/2012. Prezes ULC, jako organ nadzoru lotniczego jest odpowiedzialny za nadzór nad realizacją obowiązków w zakresie lotnictwa cywilnego, wynikających nie tylko z przepisów krajowych, ale również z przepisów międzynarodowych, w tym Unii Europejskiej.

Aby maksymalnie ułatwić spełnienie wymagań podjęto wiele działań, w tym zainicjowano merytoryczny dialog ze środowiskiem lotniczym. W Urzędzie odbył się cykl spotkań z organizacjami lotniczymi, podczas których staraliśmy się wyjaśnić wszelkie wątpliwości związane z implementacją nowych przepisów. Stworzono również stopniowo rozbudowywany bank pytań i odpowiedzi (FAQ).

Ponadto tymczasowy Zespół ds. SMS został przekształcony w Inspektorat Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem SMS. Nie wykluczam, że w zależności od finansowych możliwości Urzędu pojawią się kolejne narzędzia do realizacji zadań wynikających z Krajowego Programu Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym (KPBwLC).

Podstawowym adresatem działań KPBwLC są podmioty prowadzące działalność lotniczą. Warto pamiętać, że aby KPBwLC mógł prawidłowo funkcjonować w podmiotach lotniczych musi pojawić się świadomość istnienia realnych korzyści związanych z wdrożeniem procedur zarządzania bezpieczeństwem oraz świadomość, że wdrożenie tych procedur jest konieczne nie tylko ze względu na wymagania prawne, ale przede wszystkim wynika ze zmieniających się uwarunkowań rynkowych.

PK: Czy ULC ma zamiar opublikować jakieś własne wytyczne, jak należy budować i wdrażać SMS w firmach, czy też ogranicza swoją działalność wspomagania podmiotów tylko do materiałów (AMC i GM) opublikowanych przez EASA? Czy ULC zamierza przetłumaczyć na j. polski te wytyczne EASA, bo są one dostępne wyłącznie w j. angielskim, co czyni je prawnie nieprzydatnymi, także ze względu na obowiązującą ustawę o j. polskim?

PO: Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska, Urząd przetłumaczył na język polski materiały doradcze dla ATO (AMC i GM). Dokumenty te są już dostępne na stronie internetowej Urzędu. Moją intencją jest, by jak najwięcej materiałów doradczych było dostępnych w języku polskim, co będzie sukcesywnie realizowane w miarę dostępności środków budżetowych. Pragnę tutaj podkreślić, że w przypadku materiałów AMC i GM nie ma wymogu tłumaczenia ich na język polski.

PK: Kiedy zostanie opublikowany w Dzienniku Urzędowym ULC przetłumaczony na j. polski Podręcznik Zarządzania Bezpieczeństwem (SMM) ICAO Doc. 9859 wydanie III, jak wymaga tego art. 3 ust 2 i ust 4 ustawy Prawo Lotnicze?

PO: W Urzędzie Lotnictwa Cywilnego trwają końcowe prace mające na celu weryfikację terminologiczną tłumaczenia na język polski Podręcznika Zarządzania Bezpieczeństwem (SMM) ICAO Doc. 9859 wydanie III z 2013 r. Myślę, że w niedługim czasie możemy się spodziewać jego publikacji na stronie internetowej Urzędu.

PK: Czy mógłby Pan omówić aktualny stan realizacji Strategicznego Planu ULC na lata 2011 – 2015, a w szczególności celów strategicznych oraz jakie cele operacyjne z tego Planu zostały już osiągnięte (pkt 3.2, Tabela 8)? Gdzie można znaleźć jakieś sprawozdanie ULC z realizacji tego Planu?

PO: Plan strategiczny jest bardzo ważnym dokumentem wskazującym zaplanowany kierunek działania Urzędu, pozwalającym na monitorowanie określonych działań, dzięki czemu możemy elastycznie dostosowywać się do aktualnej sytuacji panującej w lotnictwie cywilnym.

W 2013 roku powołałem do życia Zespół restrukturyzacyjny złożony z pracowników zajmujących się zarządzaniem oraz ekspertów z dziedziny lotnictwa. Jednym z najważniejszych zadań zespołu był przegląd wewnętrznej i zewnętrznej dokumentacji ULC, w tym także Planu strategicznego. Jedną z rekomendacji było przeprowadzenie gruntownej weryfikacji istniejącego dokumentu oraz dostosowanie go do nowej wizji działania w kontekście dynamicznie zachodzących wewnętrznych i zewnętrznych zmian.

Proces ten jest obecnie realizowany i będzie zakończony w listopadzie bieżącego roku poprzez przedstawienie analizy funkcjonowania obecnego Planu oraz projektu Planu strategicznego na lata 2015-2019.

Obecnie realizujemy wybrane cele strategiczne Planu za pomocą szczegółowych celów operacyjnych, monitorowanych przez szereg opracowanych mierników. Z uwagi na fakt, że Plan strategiczny jest jednym z elementów funkcjonowania w Urzędzie kontroli zarządczej, w tym także budżetu zadaniowego, ocena realizacji planu strategicznego znajduje odbicie w sprawozdaniu za poprzedni rok do Ministra Infrastruktury i Rozwoju, które właśnie przygotowujemy oraz sprawozdaniu dla Ministra Finansów, zawierającym informacje o wykonaniu najważniejszych mierników dla poszczególnych celów strategicznych.

PK: Proszę o informację, gdzie można znaleźć wartości liczbowe dla wskaźników celów strategicznych strategii programowej podanych w Tabeli 9 Planu Strategicznego ULC na lata 2011-2015?

PO: Jak już wcześniej wspomniałem, wykonanie najważniejszych mierników lub wskaźników poszczególnych celów strategicznych jest przekazywane do Ministra Finansów, w ramach sprawozdania z realizacji budżetu zadaniowego za poprzedni rok kalendarzowy.

Mogę z satysfakcją stwierdzić, że nastąpiła poprawa osiągniętych wartości wskaźników w 2013 roku w stosunku do roku 2012. Są nawet lepsze niż pierwotnie zakładano. Jest to wynik dużego zaangażowania i determinacji pracowników Urzędu, co w obecnych, trudnych dla administracji czasach ma ogromne znaczenie.

Dla przykładu: realizacja celu strategicznego, jakim jest „Wysoki poziom efektywności działania Urzędu” jest monitorowana ważnym miernikiem pod nazwą „Poziom satysfakcji Klientów Urzędu”. W tym przypadku nastąpiła poprawa z 60,3% w 2012 roku do 67% zadowolonych klientów ULC w ubiegłym, 2013 roku.

Wybiegając w przyszłość chciałbym, aby dalsze działania Urzędu oparte były na nowym Planie Strategicznym na lata 2015 - 2019, dzięki któremu będziemy nadążać za potrzebami polskiego lotnictwa cywilnego. Skuteczność i elastyczność, to czynniki obecnie determinujące moje zaangażowanie w zmiany, jakie przechodzi Urząd.

PK: Bardzo dziękuję za rozmowę. Życzę Panu zrealizowania wszystkich planów i samych sukcesów w 2014 roku.

PO: Bardzo dziękuję.