95 lat polskiego lotnictwa morskiego

W 1920 roku, wraz z odzyskaniem przez nasz kraj niepodległości i powrotem nad Bałtyk, sformowano pierwszą w historii Bazę Lotnictwa Morskiego w Pucku.

15 lipca wystartował z niej pierwszy samolot w barwach Marynarki Wojennej. Dzisiaj lotnictwo stanowi nieodłączny element wsparcia działań okrętów a specjalistycznie wyposażone samoloty i śmigłowce to warunek skuteczności współczesnych operacji morskich.

15 lipca to także święto współczesnego polskiego lotnictwa morskiego - Gdyńskiej Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej (BLMW). Wczoraj, w 95. rocznicę historycznego lotu chor. pil. Andrzeja Zubrzyckiego nad Bałtykiem odbyła się uroczysta zbiórka kadry i pracowników Dowództwa BLMW, podczas której odczytano okolicznościowy rozkaz i wręczono wyróżnienia – „Medale za Zasługi dla Obronności Kraju” oraz odznaki tytułu honorowego „Zasłużony Żołnierz RP”.

Domeną Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej są specjalistyczne operacje lotnicze nad obszarami morskimi: zwalczanie okrętów podwodnych, rozpoznanie jednostek nawodnych i wskazywanie celów okrętom czy misje poszukiwawczo-ratownicze. Ze względu na wyspecjalizowane wyposażenie statków powietrznych oraz charakter realizowanych zadań, system szkolenia wieloosobowych załóg samolotów i śmigłowców lotnictwa morskiego różni się znacznie od szkolenia w innych jednostkach lotniczych. Specyficzne środowisko działania wymaga również podwyższonej odporności psychofizycznej personelu latającego a także opanowania fachowej wiedzy z wielu dziedzin.

Jednym z przykładów specyfiki działania lotnictwa morskiego są operacje zwalczania okrętów podwodnych, na Bałtyku dodatkowo utrudnione ze względu na nietypową charakterystykę hydrologiczną akwenu. Efektywne powadzenie takich operacji w głównej mierze uzależnione jest od wyszkolenia załóg, wieloletniego zdobywania wiedzy i doświadczeń, zarówno w trakcie specjalistycznych kursów jak i ćwiczeń na morzu. Szczególnie istotne są tu umiejętności operatorów systemów poszukiwawczo–uderzeniowych. Do pełnego wykorzystania ich możliwości niezbędna jest między innymi wiedza z zakresu oceanografii, hydrologii czy hydroakustyki.

Dlatego też lotnictwo morskie to jedyna formacja, gdzie misją śmigłowca zwalczania okrętów podwodnych czy samolotu patrolowego dowodzi oficer taktyczny, który na bieżąco monitoruje dane z sensorów systemów poszukiwania lub rozpoznania, a nie pilot zajmujący tradycyjne miejsce dowódcy załogi. Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej to również jedyna formacja lotnicza w kraju utrzymująca ciągłą gotowość do prowadzenia działań poszukiwawczo-ratowniczych z powietrza nad obszarami morskimi. Do szerokiego wachlarza zadań realizowanych przez lotnictwo morskie należy także monitoring ekologiczny Polskiej Strefy Ekonomicznej na Bałtyku oraz transport ludzi i sprzętu.

Dowództwo Gdyńskiej Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej zostało sformowane ponad 20 lat temu, w listopadzie 1994 roku. Obecnie podlegają mu dwie jednostki: 43. Baza Lotnictwa Morskiego w Gdyni Babich Dołach oraz 44. Baza Lotnictwa Morskiego w Siemirowicach i Darłowie. Na ich wyposażeniu znajdują się samoloty Bryza w wersjach patrolowo–rozpoznawczej An-28B1R i An-28B1RM Bis, monitoringu ekologicznego An-28E, transportowej An-28TD, a także śmigłowce zwalczania okrętów podwodnych Mi-14PŁ, pokładowe SH-2G, ratownicze Mi-14PŁ/R i W-3RM Anakonda oraz śmigłowce Mi-17 i Mi-2.

Początki polskiego lotnictwa morskiego związane są z Puckiem, gdzie 1 lipca 1920 roku powstała pierwsza Baza Lotnictwa Morskiego. Tam z kilku wraków wodnosamolotów, pozostawionych przez armię pruską, polscy mechanicy zmontowali wodnosamolot typu "Friedrichschafen". To na nim 15 lipca 1920 roku chor. pil. Andrzej Zubrzycki wykonał historyczny lot nad Bałtykiem. Sformowany w Pucku Morski Dywizjon Lotniczy (MDL) funkcjonował w strukturach Marynarki Wojennej do 1939 roku. Dywizjon był wyposażony w ponad 30 różnych typów i wersji wodnosamolotów, łodzi latających oraz samolotów kołowych. Lotnictwo morskie wykonywało wówczas głównie zadania wywiadowcze, obserwacyjne, bombowo-torpedowe oraz łącznikowo-transportowe.

W czasie II wojny światowej lotnicy morscy walczyli w siłach powietrznych wszystkich państw koalicyjnych, w większości w obronie Wysp Brytyjskich oraz północnego Atlantyku. Tradycje MDL z Pucka kontynuował 304. Dywizjon Bombowy "Ziemi Śląskiej" im. Ks. Józefa Poniatowskiego, walczący w składzie Coastal Command. Sformowano go 22 sierpnia 1940 roku w Bramcote jako polski dywizjon bombowców lekkich. Początkowo wyposażony był w samoloty Fairey Battle, później w samoloty Wellington. Dywizjon rozpoczął wykonywanie zadań 25 kwietnia 1941 roku. Polegały one głównie na patrolowaniu, wykrywaniu i zwalczaniu okrętów podwodnych. Załogi 304. Dywizjonu wykonały 2939 lotów bojowych spędzając w powietrzu 24 tysiące godzin. Zrzuciły około 900 ton bomb zatapiając dwa i uszkadzając pięć okrętów podwodnych nieprzyjaciela. Zestrzeliły 6 samolotów (3 to trafienia potwierdzone) i uszkodziły 4 maszyny. Straty dywizjonu to 31 samolotów. W tym czasie 208 lotników poległo lub zaginęło, a 35 trafiło do niewoli. Dywizjon wykonywał swoje zadania do 18 grudnia 1946 roku, kiedy to w Chedburgh został rozwiązany.

Powojenne lotnictwo morskie związane jest nie tylko z lotniskami w Gdyni Babich Dołach, Siemirowicach czy Darłowie ale również z Wickiem Morskim, Słupskiem i Gdańskiem Wrzeszczem gdzie stacjonowały jednostki lotnicze Marynarki Wojennej. Na ich wyposażeniu znajdowały się między innymi takie samoloty Jak-9, Jak-11, Jak-12, UT-2, Po-2, Pe-2, Tu-2, Ił-2, Ił-28, An-2, Lim-1, Lim-2, Lim-5, Lim-6, TS-8 Bies, MiG-15, MiG-21 i TS-11 Iskra oraz śmigłowce SM-1, SM-2 i Mi-4E.

Tekst i foto: kmdr ppor. Czesław Cichy
oficer prasowy BLMW