Rocznica śmierci konstruktora lotniczego i pioniera szybownictwa Czesława Tańskiego

Dziś przypada 81. rocznica śmierci Czesława Tańskiego – polskiego artysty malarza, który pasjonatom lotnictwa znany jest jednak bliżej jako wynalazca, konstruktor lotniczy, pionier szybownictwa oraz popularyzator lotnictwa w Polsce. Nazywany jest ojcem polskiego lotnictwa.

Czesław Tański urodził się 17 lipca 1862 r. w Pieczyskach. Pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej. Był artystą malarzem, ale jego największą pasją była awiacja.

Już od 1893 roku zajmował się budową własnych udanych modeli latających o napędzie gumowym. Pod wpływem wiadomości o próbach lotów ślizgowych, jakich dokonywał Otto Lilienthal, zbudował w 1895 r. swój własny szybowiec, który nazywał "Lotnią". Pierwsze nieudane próby lotów podjęte w 1895 r. na podwarszawskich polach zakończyły się roztrzaskaniem konstrukcji.

W obliczu trudności w początku roku 1896 polski konstruktor próbował nawiązać kontakt ze sławnym pionierem szybownictwa Lilienthalem, deklarując listownie chęć wymiany doświadczeń. Niemiecki konstruktor odpowiedział mu również listownie w ogólnikowym tonie, zachęcając do pracy oraz chwaląc jego entuzjazm. Tański nie uzyskał jednak spodziewanej pomocy, więc swoją lotnię rozwijał i udoskonalał samodzielnie, wprowadzając wiele ulepszeń oraz modyfikacji.

W czerwcu 1896 roku w miejscowości Wygoda koło Janowa Podlaskiego Tański dokonał nim kilku skoków długości 20-40 metrów. Początkowo startował skacząc pod wiatr z rusztowania o wysokości kilku metrów, a następnie wykorzystywał przeciwny wiatr biegnąc z trzymaną oburącz "Lotnią". Dzięki swojej konstrukcji jako pierwszy na świecie miał się unieść w powietrze z płaskiego terenu. Kontrowersje wśród badaczy wywołuje jednak informacja, że udało mu się wykonać 30-metrowy lot z płaskiego terenu, który miał być pierwszym w historii szybownictwa wzlotem tego typu. Uważana jest ona za przesadzoną z uwagi na ograniczenia wynikające z konstrukcji lotni (według Andrzeja Glassa). Przeprowadzone przez Tańskiego próby wzlotów były pierwszymi lotami szybowcowymi na terenie Polski. "Lotnia" została później przekazana do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, gdzie uległa zniszczeniu podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 r.

W latach 1905-1907 Tański zainteresował się śmigłowcami. Po udanych próbach z modelami, w 1907 r. zbudował prototyp śmigłowca (nazwanego śrubowcem), o dwóch przeciwbieżnych dwułopatowych wirnikach napędzanych siłą mięśni za pomocą korby. Nieudane próby z 1908 r. wykazały, że siła mięśni jest niewystarczająca do podniesienia go w powietrze. W 1909 r. Tański zamontował na swoim śmigłowcu dwucylindrowy silnik spalinowy Anzani o mocy 2,5 KM. Z powodu braku chłodzenia i małej mocy silnik przegrzewał się, a uniesienie człowieka wciąż nie było możliwe. Śmigłowiec ten nie miał ponadto przyrządów sterowniczych. Po tym niepowodzeniu Tański zaprzestał prób ze śmigłowcem, który w 1934 r. został również przekazany do zbiorów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie i tam uległ zniszczeniu podczas powstania warszawskiego, kiedy muzeum spłonęło.

Czesław Tański zmarł 24 lutego 1942 r. Jego grób znajduje się w Puszczy Mariańskiej, gdzie jest patronem miejscowego liceum.

W 1957 r. Aeroklub Polski ustanowił medal im. Czesława Tańskiego, przyznawany za najwybitniejsze osiągnięcia w szybownictwie w Polsce.