Statystyka: Zdarzenia lotnicze związane z utratą łączności

Dość częstym, ale w większości przypadków niegroźnym czynnikiem zagrażającym bezpieczeństwu w powietrzu, jest utrata łączności radiowej oraz jej zamierzony lub niezamierzony brak. Wśród zdarzeń lotniczych badanych przez Państwową Komisję Badania Wypadków Lotniczych, z których raporty opublikowane zostały na portalu bezpieczeństwo.dlapilota.pl, brak jest na szczęście zdarzeń zakończonych tragicznie, jednakże problemu braku lub utraty łączności nie można bagatelizować.

Łączność radiowa umożliwia sprawne i bezpieczne poruszanie się w przestrzeni powietrznej i jest podstawową kwestią umożliwiającą skoordynowanie coraz to większego natężenia ruchu statków powietrznych. Zgodnie z dostępnymi raportami, brak łączności był powodowany zarówno błędami pilotów, kontrolerów czy obsługi na lotniskach, jak również często niesprawnością sprzętu. W niektórych przypadkach nie ustalono jego przyczyny.

Wśród przyczyn utraty łączności lub braku jej nawiązania w badanych przez PKBWL incydentach znalazły się:

pagórkowaty teren (zakłócenia)
wadliwe słuchawki dowódcy statku powietrznego
nieustalona usterka bloku radiostacji
nieskontrolowanie przez pilotów panelu wyświetlacza radia po zakończeniu nadawania
brak kontroli okresowej stanu i konserwacji przycisku nadawania radia
nieprzestrzeganie przepisów i brak znajomości obowiązujących procedur
niewłaściwe obsługiwanie radiostacji i prowadzenie korespondencji radiowej (kierowca samochodu)
niewłaściwe prowadzenie korespondencji radiowej przez kontrolera ruchu lotniczego
niewłaściwy monitoring częstotliwości radiowych przez załogę samolotu
nawiązanie łączności z niewłaściwym sektorem ATC
niesprawność techniczna radiostacji używanej przez operatora pojazdu
nieutrzymywanie przez pilota samolotu ciągłego nasłuchu na właściwym kanale łączności fonicznej oraz niezgłaszanie swojej pozycji organowi zapewniającemu informację powietrzną
wyciszenie radia przez ucznia pilota
wykonywanie lotu przez ucznia-pilota bez łączności z kontrolerem
nieprawidłowe manipulowanie przełącznikami na panelu audio
niewłaściwe słuchanie readback’ów i podpisów stacji nadawczych
błąd identyfikacji - przypisanie do pojedynczego track'u dwóm obcym stacjom nadawczym

Okoliczności sprzyjające zdarzeniom związanym z brakiem łączności radiowej:

brak sprawdzenia łączności radiowej po dłuższym braku słyszalnej korespondencji
niekorzystanie w trakcie lotu z map trasowych, na których umieszczone są częstotliwości radiowe właściwych sektorów ATC
niewłaściwy wybór częstotliwości oraz brak jej weryfikacji przez członków załogi
niewłaściwy odbiór zezwolenia przy jednoczesnym braku wzajemnego zweryfikowania jego poprawności przez członków załogi
niewłaściwe przekazanie zezwolenia przez ATC
brak przypomnienia, drogą radiową z odpowiednim wyprzedzeniem, uczniowi-pilotowi przez instruktora nadzorującego loty szybowcowe o nakazie lądowania przed godziną rozpoczęcia aktywności CTR
brak oznakowania drogi technicznej, wskazującego odległość bezpieczną od drogi startowej

Niektóre zalecenia PKBWL:

omówić specyficzne uwarunkowanie wykonywania lotów w obowiązującej przestrzeni powietrznej (MATZ lub CTR), w kontekście zaistniałego incydentu
uzgodnić zasady wykonywania lotów szybowcowych na lotnisku EPBY
opracować i wdrożyć odpowiednie procedury postępowania w przypadku, gdy załoga samolotu nie stosuje się do zapisów AIP Polska, a także nie utrzymuje stałej dwukierunkowej łączności radiowej z organem kontroli lotniska
wprowadzić obowiązek używania przez personel operacyjny organów służb ruchu lotniczego osobistych słuchawek nagłownych na stanowiskach radarowych podczas pracy
zwrócić uwagę pilotom, by bacznie zwracali uwagę na prawidłowe ustawienie przełączników na panelu sterowania audio
z materiałami zdarzenia zapoznać personel organów kontroli lotniska (TWR), ze zwróceniem szczególnie uwagi na obowiązek odsłuchiwania („readback’u”) wydanego zezwolenia i odpowiednio wcześniejszego przekazywania na łączność z kontrolerem TWR statków powietrznych
rozważyć wprowadzenie następującego modelu pracy na TWR EPWA: operator DEL – pracuje w słuchawkach, kontrolerzy GND i TWR – pracują bez słuchawek